Abstract:

Tanzimat döneminde Türkçenin imlası meselesini ciddi olarak ilk defa Ahmet Mithat Efendi gündeme getirmiştir. Yazar bu konuda 1890 yılının Ekim-Kasım aylarında yayımlanan Tercüman-ı Hakikat gazetesinin 3699. sayıdan itibaren "Üss-i İmla" adlı makaleler yazmıştır. Bu yazıların ilkinde yer alan "Mukaddime"de sık sık Osmanlı imlasının olmamasından şikâyet edildiğini, herkesin başka türlü imla kaideleriyle yazdığını, "İmla-yı Osmanîmiz için kavaid-i esasiye konulsun" denildiğini dile getirir. Ahmet Mithat Efendi bu yazılarda bazı imla sorunları hakkında görüş belirtir. Fatma Aliye Hanım, bu makaleler yayımlanınca kimi konulara itiraz ettiği bir yazı kaleme almış ve bunu Tercüman-ı Hakikat gazetesine göndermiştir. Ahmet Mithat Efendi, bu itiraz yazısını bir makale olarak yayımlamak yerine farklı bir yöntem seçmiş, Fatma Aliye Hanım'ın yazısına verdiği cevaplarla birlikte bir muhavere (karşılıklı konuşma) olarak yayımlamıştır. 1890 yılının Aralık ayında Tercüman-ı Hakikat gazetesinin 3728-3731. sayılarında yayımlanan "Üss-i İmla Hakkında" başlıklı makalelerde, Fatma Aliye Hanım'ın itirazları "Varakadan" alt başlığıyla parça parça verilmiş, Ahmet Mithat Efendi bu parçalara "Mülahazamız" alt başlığıyla anında cevap vermiştir. Aynı gazetenin Ocak 1891'de yayımlanan 3743 ve 3744. sayılarında "Mebhas-ı İmla" başlığı altında tekrar imla bahsine dönülmüş, bu sefer de gazetenin 3728-3731. sayılarında çıkan muhaveredeki konulardan bahisle yeni görüşler ortaya atılarak tartışılmıştır. Bu yazılarda, Fatma Aliye Hanım Ahmet Mithat Efendi'nin Osmanlı Türkçesinin imlasıyla ilgili yazılarında geçen bazı konuları eleştirmekte, imla konusunda dikkat çeken bazı sorunlar hakkında kendi görüşlerini açıklamaktadır. Ahmet Mithat Efendi ise, Fatma Aliye Hanım'ın görüşlerini ya kabul etmekte ya da katılmadığı yerleri örnekler getirerek izah etmektedir. Burada Osmanlıcanın yazımından kaynaklanan birçok sorun tartışılmıştır. Bu tartışmaların dili oldukça akademiktir. Her iki tartışmacı konuyu daha iyi açıklamak için Arapça, Farsça ve Fransızcadan örnekler vermişlerdir. Bu çalışmada, Ahmet Mithat Efendi tarafından yazılan makalelerdeki imla bahisleri, Fatma Aliye Hanım'ın bunlara itirazları ve Ahmet Mithat Efendi'nin itirazlara cevapları değerlendirilmiştir.

Keywords: