Özet:

Türk edebiyatı tarihi içerisinde hemen hemen bütün edebi türlerde eserler kaleme alan Cevat Kâzım’ın günümüze kadar ne monografisi çıkartılmış ne de eserleri üzerine ayrıntılı bir inceleme yapılmıştır. Hatta bu önemli edibin eserleri Latin harflerine bile aktarılmamıştır. Hâlbuki büyük şair ve yazarları ortaya çıkaran edebi muhitlerdir. Bu muhitleri vareden genellikle edebiyat tarihi tarafından göz ardı edilen, eserleri öne çıkarılmayan ediplerdir. Bu nedenle bu ediplerin monoğrafileri hazırlanmalı ve eserlerinin de üzerinde çalışılması gereklidir. İşte bu ediplerin bir de Cevat Kâzım’dır. Kendisi asker kökenlidir. Bu nedenle İstanbul’un işgalini, İstiklal Harbini bizzat yaşamış ve bu dönemlerde yakından şahidi olduklarını Şehid Yolunda başlığıyla yayımladığı hatıralarında anlatmıştır. Cevat Kâzım bununla da kalmamış yine İstiklâl Harbi’nde tanık olduklarını Nazım Hikmet’in Kuvâ-yı Milliye destanından tam on yıl önce İnkılâbın Şiiri başlığı altında bir destan kaleme alarak yayımlamıştır. Bu eser gerek cephelerin isim yapıldığı altbaşlıkları gerekse harbin anlatıldığı canlı sahneleriyle tam bir Kuvâ-yı Milliye destanıdır. Yine bu şiir kitabına ek olarak Cevat Kâzım’ın Gönül Yaşlarım, Günahlarım ve İçli Saz adlı şiir kitapları da mevcuttur. Cevat Kâzım’ın şiirlerindeki poetik anlayışı baktığımızda, bu şiirleri başlıca iki grupta toplayabiliriz. Bunlardan ilki ferdi düşünüş ve duyumlarını ortaya koyduğu şiirler. Bunlarda hâkim hisler karamsarlık, yeis, keder ve umutsuzluktur. Biçim olarak genelde mevcut dönemin şiir anlayışını benimseyen Cevat Kâzım’ın şiirinin dilinde varlık/kavram ile kelime/ses imgesi arasında büyük boşluğun olmadığı görülür. Bu da onun şiir dilinin somut olduğunu gösterir. Cevat Kâzım’ın Milli Şiirler başlığıyla kaleme aldığı şiirlerinde bu dil anlayışı değişmez. Fakat bu şiirlerinde şair, genel bir hamasi ve kahramanlık öğeleri içeren anlatımdan yer yer uzaklaşarak mevcut durumu hem kişiler üzerinde gösterir hem de canlı sahnelerle ayrıntılı olarak ortaya koyar. Böylelikle Cevat Kâzım her ne kadar bir tür destan kaleme almış olsa da şiir için gerekli lirizmi elde eder. Bu yazıda Cevat Kâzım’ın poetik anlayışına inilmesinin nedeni ise şiirlerinin üzerinde çalışılabilecek nitelikte bir şair olduğunun göstermektir. İşte bu yazı henüz monografisi çalışılmamış ve eserleri üzerine hiçbir inceleme yapılmamış bir şair ve yazarın en önemli eserleri olan şiirleri üzerinde durulmuş nesir eserleri bir başka yazının konusuna bırakılmıştır. Böylelikle edebiyat üzerine çalışanların dikkatlerinin şair ve yazar olan Cevat Kâzım üzerine çekilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: