Abstract:

Genç tektonik hareketlerin kontrolünde gelişmiş olan Gençali Fayı’nın tektonik jeomorfoloji özelliklerinin saptanması çalışmanın başlıca amacını teşkil eder. Bu amaç doğrultusunda jeolojik tarihçe boyunca sahada meydana gelen tektonik hareketler ile aşındırma etmen ve süreçlerinin etkinlik derecesi mevcut literatür ve arazi çalışmaları ışığında araştırılmıştır. Bu çalışmada öncelikle Gençali Fayının geçtiği sahanın genel fiziki coğrafya özellikleri belirlenmiş, daha sonra ise sahanın 1/25 000 ölçekli jeoloji ve diri fay haritaları yardımıyla litolojik ve tektonik özellikleri incelenerek bölgedeki neotektonik üniteler ayırtedilmiş, bunların genç faylarla olan ilişkileri ortaya konulmuştur. Çalışmada; dağlık arazilerin nasıl yükseldiği ve parçalandığı, fayın yaşı ve etkinliği, ovalık alanların oluşumunda fay hattının etkisi, akarsu ağının oluşum ve gelişimi ile sahadaki etkinlik durumu, sahadaki deltaların nasıl meydana geldiği, aşınım yüzeylerinin tespiti ve sahadaki dağılışı değerlendirilmiş ve saha döngü bakımından yaşlandırılmıştır. Gençali Fayı Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun (KAFZ) Marmara Bölgesi’nde bulunan küçük bir parçasıdır. Bu fay hattı, KAFZ etkisi ile D - B yönlü sıkışma, K - G yönlü gerilme ve yer yer genişleme rejiminin etkisi altında kalarak şekillenmiştir. Fay tektoniğine bağlı yapısal şekiller sahadaki başlıca rölyefi teşkil eder. Pliyosen sonu ve Post-Pliyosen tektonik hareketlerle oluşmuş genç faylanmalara bağlı olarak şekillenen topografya, ileri gençlik safhasındadır. Akarsu ağının kuruluşu ve gelişimi de belirtilen fay veya segmentleri ile ilişkilidir. Akarsu vadileri genellikle fay hatları boyunca subsekant karakterde gelişmiştir. Pliyosen sonu ve Post-Pliyosen tektonik hareketlere bağlı genç fay bloklanmaları ve tektonik çarpılmalar, akarsu drenajında ve vadi gelişiminde yer yer bozulmalara ve drenaj değişikliklerine yol açmıştır. Araştırma sahasının ana morfolojik görünümü, tektonik aktivitenin kontrolünde şekillenmiştir. Jenetik bakımdan flüvyal koşulların etkin olduğu bu saha, esas itibariyle iç dinamiklerce şekillendirilmiştir. Özellikle Neotektonik dönem ve bu dönemin kratonik stili sahada daha çok kırılma ve faylanmalara neden olmuş, böylece faylı yapıya ait görüntü ortaya çıkmıştır.

Keywords: