Abstract:

Üst sınıf erkeklerin Batılılaşması, Tanzimat döneminden itibaren Türk romanında sıklıkla konu edilen meselelerden biridir. Şerif Mardin'in “Tanzimat’tan Sonra Aşırı Batılılaşma” adlı makalesinde "Bihruz Bey Sendromu" adını verdiği bu mesele, bir prototip doğurur: Alafranga erkek züppe. Ahmet Mithat Efendi’nin Felatun Bey ve Rakım Efendi’sindeki Felatun Bey, Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Şıpsevdi’sindeki Meftun Bey ve elbette Recaizade Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası’ndaki Bihruz Bey, bu prototipin en önemli örnekleri arasında yer alır. Abdülhak Şinasi Hisar’ın 1952’de yayımlanan ve bu türün devamı sayılabilecek romanlardan biri olan Ali Nizamî Beyin Alafrangalığı ve Şeyhliği'nde de aynı problemin ele alındığı görülür. Romanda, lüks ve gösterişli bir hayat yaşayan Ali Nizamî Bey’in akıl almaz müsrifliği neticesinde fakirleşerek her şeyini yitirmesi ve bundan sonra hayatının gidişatını büsbütün değiştirerek bir Bektaşi şeyhi oluşu anlatılmaktadır. Roman neredeyse bütünüyle bir erkek karakterin gelenek-modernlik ikileminde dünyayı algılayışı ve kendi hayatına bir şekil verme sancısı üzerine kuruludur. Bu çalışmada, Hisar'ın romanında Türkiye'deki Batılılaşma olgusuna nasıl yaklaşıldığı ve bu romanın kahramanı Ali Nizami Bey'in ne tür bir Batılılaşma örneği sergilediği incelenmektedir. Temel soru, romanda öne sürülen tezin ne olduğudur: Hidayete ermiş bir karakter üzerinden Batılılaşmanın doğru bir örneğini sunmak mı yoksa Tanzimat’tan beri bir türlü sonu gelmeyen kafa karışıklığının yol açtığı trajikomik neticeleri ortaya koymak mı? İncelememizde bu soruya cevap aranmaktadır.

Keywords: