Özet:

Değerlerin ve deyimlerin kaynağı toplumun tecrübeleridir. Bu sebeple bu iki kavramın ilişkisi çok güçlüdür. Bu münasebetin köklerini dilin kadim zamanlardan bu yana yaşayan unsurlarında gözleyebiliriz. Dile ait temel söz varlığı, bu unsurları en iyi şekilde tespit edebileceğimiz alanlardan biridir. Organ adları, söz konusu temel sözvarlığına dâhil olduğu için insanlığın dile dair birikiminde önemli bir yer tutar. Bu sebeple organ adlarının deyimler içerisinde de oldukça geniş bir yeri vardır. Çünkü deyimler de uzun tecrübelerin neticesinde dil içerisinde belirli bir yer edinmiştir. Dilin bünyesinde gerçekleşen bu birliktelik, dilin kullanıcısı ve üreticisi olan topluma dair veri elde etmede kolaylık sağlamaktadır. Verilerin geçerliliğini günlük konuşmalarda ve edebi eserlerde açıkça görebilmek mümkündür. Bu çalışmada organ adlarının geçtiği deyimler, sosyologlar ve değer eğitimcileri tarafından yapılmış değer listelerinin kılavuzluğunda incelenmiştir. Yapılan inceleme ile hangi organ adının toplumun hangi değerini temsil ettiğine dair veri elde edilmeye çalışılmıştır. Araştırma insan vücudundaki organ adlarından burun, göz, baş, dil, yüz ve alın ile sınırlıdır. Sınırlandırmayı, araştırma sürecinde karşılaşılan bulgular yönlendirmiştir. Organ adlarının değerlerle ilişkisi muhtelif kaynaklardan yola çıkılarak yapılan yorumlarla açıklığa kavuşturulmaya çalışılmıştır. Araştırmada betimleyici tarama modeli kullanılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre el ile yardımseverlik, burun ile alçakgönüllülük, göz ile sevgi ve cesaret, baş ile saygı, alın ve yüz ile dürüstlük değerleri arasında güçlü bir ilişki vardır. Bu araştırmanın geçerliliği, Türkçenin diğer lehçeleri ve muhtelif dillerle yapılacak karşılaştırmalı araştırmalar neticesinde güçlendirilmeye müsaittir.

Anahtar Kelimeler: