Abstract:

“Ne”, Türk dilinin tarihî akışı içerisinde ortaya çıktığı ilk metinlerden günümüze kadar işlevini de sahip olduğu farklı anlamları da korumuş ve bunları hala devam ettiren kelimelerden biridir. “Ne”nin kökeni hakkında farklı görüşler ileri sürülmektedir. Köken bilgisine ve bununla ilgili farklı görüşlere yazının asıl konusu olmadığı için konuyu ilgilendirdiği kadarıyla değinilecektir. Yazı, Kutadgu Bilig’le birlikte sona erdiği söylenen “ne”nin bağlama edatı görevinin Kazak Türkçesinde kullanıldığı noktasından hareket etmektedir. İlave olarak “ne” ve türevleri hem Türkiye Türkçesi hem de Kazak Türkçesindeki gramerlerden yola çıkılarak değerlendirilmektedir. “Ne” kelimesi Türkiye Türkçesi gramerlerinde genellikle birbirine yakın görüş ve anlatımlarla ele alınmıştır. Bu eserlerde verilen bilgiler doğrultusunda “ne” kelimesinin veya “ne”nin türevlerinin sıfat, zamir, zarf ve bağlama edatı/bağlaç olarak kullanıldığı görülmektedir. Kazak Türkçesinde de benzer kullanışlara sahip olan “ne”, bu lehçede Türkiye Türkçesindeki kullanışından daha fazla ve tek başına bağlama işleviyle kullanılmaktadır. Özetle bu yazıda, “ne” kelimesinin Kazak Türkçesindeki kullanımı ve işlevleri incelenecektir. “Ne”, Kazak Türkçesinde sıfat, zamir, zarf, kuvvetlendirme edatı, karşılaştırma-denkleştirme edatı görevlerinde kullanılmaktadır. “Ne”nin Uygur Türkçesi döneminde başlayan bağlama edatı işlevi, bazı günümüz Türk lehçelerinde hala devam etmektedir. “ne”nin Eski Türkçe ve Kutadgu Bilig’de gördüğümüz tek başına bağlama edatı olarak kullanılması özelliğinin Kazak Türkçesindeki şekillerle karşılaştırılmasına örneklerle yer verilecektir. Sonuç olarak Türkçenin farklı iki döneminde “ne”nin benzer kullanımları aydınlatılmaya çalışılacaktır.

Keywords: