Abstract:

Kırgız Türkleri zengin bir folklor hazinesine sahiptir. Bu hazinenin önemli bir bölümünü de bazı çalışmalarda sayısı on bini aşan atasözleri oluşturmaktadır. Biz bu çalışmamızda, çoğu, Kırgızistan’da yayımlanan Bir Miñ Kırgız Eliniñ Makal-Lakaptarı (BM) adlı eserle Türkiye’de yayımlanmış Kırgız Atasözleri (KA) adlı iki çalışmadan seçilmiş, 97 Kırgız atasözünü cümle yapıları bakımından gözden geçireceğiz. Ancak bazı atasözleri, yüklemlerinin yeri ve anlamlarına göre de değerlendirilecektir. Kalıplaşmış ifade biçimlerinden biri olan Kırgız atasözlerini, yapıları itibarıyla, 1. Basit, 2. Birleşik, a. sıralı, b. girişik, c. şart, ç. içiçe birleşik ve 3. Karmaşık cümle yapısındaki atasözleri olarak tasnif etmek suretiyle inceleyeceğiz. Basit cümle yapısındaki atasözleri (1-10) , anlamca bildirme ve emir cümlesi yapısındakiler olmak üzere ikiye ayrılarak gözden geçirilecektir. Sıralı cümle yapısındaki atasözlerini (11-25) ise, dizilişlerine göre, kurallı ve devrik yapıda olanlar olarak inceleyeceğiz. Şartlı birleşik cümle yapısındaki atasözlerini (26-44) ise, zarf tümleci, özne, nesne, yer tamlayıcısı vb. işlevli olanlar biçiminde gözden geçireceğiz. İç içe birleşik cümle yapısındaki atasözlerini (45-55) de nesne işlevi gören ve degen sıfat-fiiliyle kullanılıp vasıflayıcı olanlar olarak ikiye ayırarak ele alacağız. Girişik cümle yapısındaki atasözlerini (58-78) ise, a. isim-fiillerle, b. sıfat-fiillerle, c. zarf-fiillerle kurulan girişik birleşik cümle yapılı atasözleri olarak inceleyecek ve bu fiil gruplarının katıldığı birleşik cümlelerdeki işlevleri de işaret edeceğiz. Girişik cümleli sıralı ve şart cümlelerinden meydana gelen karmaşık cümle yapısındaki atasözlerini (79-97) ise, makalenin sonunda gözden geçirileceğiz.

Keywords: