Abstract:

Uygur-Oğuz grubuna ait Yakut Türkçesi, Türk dilinin Sibirya’da Rusya Federasyonu’na bağlı Yakut Özerk Cumhuriyetinde konuşulan uzak bir lehçesidir. Yakut Türkçesi, Türk Dilinin Ana Türkçe döneminden çok önce ayrıldığı için genel Türkçeden çok uzaklaşmıştır. Yazı dili hâline çok sonra geçmiş Yakut Türkçesinin söz varlığında Moğolca, Tunguzca, Samoyetçe ve Rusçaya ait dil öğeleri bulunur. Yakut Türkçesinin Kangal-Vilguy, Nam-Aldan ve Dolgan olmak üzere üç ağzı vardır. Bilindiği üzere Türk dilinin ünlüleri, boğumlanma süreleri bakımından uzun ünlüler, kısa ünlüler ve normal süreli ünlüler olmak üzere üç grupta ele alınır. Uzun ünlüler kendi içerisinde ikincil uzun ünlüler ve birincil (~aslî) uzun ünlüler olmak üzere iki gruba ayrılır. İkincil uzun ünlüler bugün Oğuz grubu lehçelerinden Gagauz ve Türkmen; Karluk grubu lehçelerinden Uygur; Kıpçak grubu lehçelerinden Kırgız, Kumuk, Karaçay-Malkar; Sibirya grubu lehçelerinden Tuva, Altay, Şor ve Hakas Türkçelerinde görülmektedir. Türk dilinde birincil ünlü uzunlukları ise düzenli olarak Türkmen, Halaç ve Yakut Türkçelerinde yaşamaktadır. Özellikle Yakut Türkçesi, en eski Türk diline ait birincil (~aslî) uzun ünlüleri sistemli bir şekilde koruduğundan Türk Dili araştırmaları açısından son derece önemli bir lehçedir. V. M. Anisimov bu makalesinde Yakut Türkçesinde uzun ünsüzler var mıdır? Yoksa bu durum, birbirine tamamen benzemiş iki ünsüzün (~ünsüz ikizleşmesi) yan yana gelmesi midir? gibi sorulara Yakut Türkçesinde tespit ettiği örneklerden hareketle cevaplamıştır.

Keywords: