Özet:

Masallar sözlü geleneğin önemli bir ürünüdür. Bünyesinde toplumların inançları, gelenekleri, değer yargıları, yaşam tarzları ona özgü form, retorik ve içerikle yaşam bulmaktadır. Söz konusu ögeler, masalda bazı kalıp ve semboller aracılığıyla nesilden nesile aktarılmaktadır. Geçmişten günümüze süregelen aktarımlarda formel adı verilen kalıplaşmış ifadeler ortaya çıkmaktadır. Aktarım sürecinde ayrıca anlatıcıların kişisel becerileri masalın dil, anlatım ve muhtevasını etkilemektedir. Bu bağlamda Doğu Anadolu ve Mezopotamya kavşağında bulunan Bingöl’den derlediğimiz elli beş masal kurgu, formel, şekil ve muhteva bakımından değerlendirilmektedir. Bingöl masallarının başta Anadolu ve Mezopotamya masalları olmak üzere başka masallarla örtüşen yönleri olduğu gibi tamamen yöreye özgü olan formel ve muhteva özelliklerini de ihtiva etmektedir. Bunu nesir formundaki manzum söyleyişlerde, “giriş-geçiş-bitiş” formellerinde, şahıs kadrosunda, sayılar, renkler, yer gibi başlıklarda somut olarak görmek mümkündür. Ayrıca masalların geçmişe oranla form ve muhteva bakımından nicel ve nitel olarak zayıfladıkları, kimi özelliklerini kaybettikleri görülmektedir. Ancak değişen dünya koşullarına rağmen yörede masal anlatman geleneği hâlâ yaşatılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: