Abstract:

Türkiye Türkçesinde, –DI/-DU belirli geçmiş zaman, –mIş/-mUş ve Türkiye Türkçesi ağızlarında kullanılan -IK/-UK belirsiz geçmiş zaman ekleri olayın zaman çizgisi üzerinde konuşma anından önceki herhangi bir noktada gerçekleştiğini gösteren işaretleyicilerdir. Bu geçmiş zaman işaretleyicileri, çekimli fiillerde her zaman ve yalnızca olayın gerçekleştiği zamanı işaretleme işlevinde değil, bununla beraber bilgiyi edinme yolunu da işaretlemek için kullanılmaktadır. Bilgi, doğrudan ya da dolaylı olarak edinilir. –DI/-DU biçimbirimi bilginin doğrudan edinilmesini işaretlerken, –mIş/-mUş ve-IK/-UK biçimbirimleri ise bilginin dolaylı edinme yolunu işaretlemektedir. Ancak Adana ve Osmaniye illeri ağızlarında kimi örneklerde,nadir de olsa, –mIş/-mUş ve -IK/-UK eklerinin doğrudalık da işaretleyebildiği görülebilmektedir. Doğrudanlık, konuşanın bilgiyi aracı yollarla değil de doğrudan deneyimleyerek edindiğini ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Bu bağlamda konuşan olay ya da duruma şahit olmuştur yani olay/durum kesin ve gerçektir ya da konuşan olay/duruma şahit olamamıştır ancak olay/durumun gerçekleştiğini görmüş kadar emindir. Türkiye Türkçesi standart dilinde çok sayıda doğrudanlık bağlamında değerlendirmeler yapılmıştır, ancak her bölge ağzının kendi kullanım özelliklerini yaratabileceği ve bu kullanım özelliklerinin bölgeden bölgeye değişiklik gösterebileceği düşüncesi ile bu çalışmada Adana ve Osmaniye ağızlarında kullanılan –mIş/-mUş ve –IK/-UK biçimbirimlerinin, asılında birer dolaylılık işaretleyicisi olmalarına rağmen, doğrudanlık bağlamında görünümleri incelenmiştir.

Keywords: