Özet:

İnsan sosyal bir varlık olarak ancak toplum içinde yaşayabilir. Toplumsal yaşamın zaruri bir sonucu ise insanların davranışlarında, birbiriyle ilişkilerinde ve de özellikle iletişiminde, önemle üzerinde durulması gereken hususlardan biri de, din, ahlak ve hukuk ile şekillenmiş kurallara uymasıdır. İnsanlık tarihiyle başladığı kabul edilen protokol ve sosyal davranış kuralları, zamanla bir takım gelişmeler göstererek günümüze kadar gelmiştir. Bu kurallar, toplumların tarihi ve kültürel değerlerinden ortaya çıkmıştır. Bu kuralların en önemli özelliği, toplumların geniş kesiminde kabul görmüş ve uygulamasında uzlaşma sağlanmış olması ve dolayısıyla evrensel bir kimlik kazanmış olmasıdır. Bunun tek nedeni ise bu kuralların esasını ve temelini; nezaket, görgü, hoşgörü, saygı, sevgi ve empati gibi güzel kavram ve duyguların oluşturduğu gerçeğidir. Osmanlı döneminde; resmi alanda Teşrifat, sosyal alanda ise adab-ı muaşeret adıyla, günümüzde ise resmi alanda protokol, sosyal alanda sosyal davranış kuralları veya görgü ve nezaket kuralları adı altında kullanılan uygulamalar; uluslararası ilişkilerde, resmi çalışmalarda ve sosyal hayatımızdaki yaşamda çok önemli bir yer tutmaktadır. Fransa ve İngiltere’de din kuralları kadar önem arz eden ve uluslararası ilişkilerde önemli yer tutan ve uygulanmasından asla taviz verilmeyen bu kurallar, artık tüm dünya ülkeleri tarafından gerek uluslararası ilişkilerde gerekse günlük yaşamda herkes tarafından aranan hususlar haline gelmiştir. Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nin yerleşik düzene geçmesi ve Topkapı Sarayı’nı kullanması ile başlayan Teşrifat uygulamalarının Tanzimat dönemine kadar olan bölümü ile Tanzimat’tan sonra olan bölümü ve sonrası Cumhuriyet dönemindeki protokol ve sosyal davranış kuralları üzerinde durulacaktır. Her dönemdeki uygulamaların mukayesesi ile sebep ve sonuçları incelenecektir.

Anahtar Kelimeler: