Abstract:

Sıfat fiillerin hem isimlere hem fiillere has özelliklerinin olması Türkologlar arasında tartışmaya sebep olmuştur. Aynı zamanda sıfat fiillerin zaman kategorileriyle bağlantılı olup olmadığı meselesi de henüz bir sonuca bağlanmamaktadır. –ğan/–gen sıfat fiil ekleri çağdaş Türk lehçelerinin hemen hemen hepsinde çeşitli fonetik şekillerde kullanılmaktadır. Bazı araştırmacılar, bu ekin Orhun Türkçesinde bulunmamasına ve Eski Uygur Türkçesi ile Kudatgu Bilig’de ender olarak rastlanmasına dayanarak Orta Türkçe döneminin başlarında ortaya çıktığını öne sürmüşlerdir. Türk yazı dili tarihinde Kaşgarlı Mahmut’un Divan’ından itibaren kullanılmaya başladığı sanılan bu ekin etkin bir şekilde kullanılması Memlük Kıpçak Türkçesi eserlerinde görülmektedir. Memlük Kıpçak Türkçesinin orta dönemlerinde eski –miş şekli ile aynı seviyede kullanılan bu ek, son dönemlerinde, yani XV. yy’ın sonlarına doğru eski –miş şeklinin fonksiyonlarını tamamen üstlenerek, onun yerine geçmektedir. Makalede Orta Türkçe döneminde Memlük Kıpçak Türkçesiyle yazılmış eserlerin dilindeki -ğan/-gen sıfat fiil eklerinin şekil ve anlam özellikleri, fonksiyonları incelenmiş ve ekin kısaca etimolojisi üzerinde durulmuştur.

Keywords: