Abstract:

İyelik grupları (possessive phrases), iyelik ek(ler)inin isim kategorisinden kelimelere gelerek onları ilgi eki almış isimlere bağlamasıyla oluşan söz öbekleridir. Hem belirleyen hem belirlenen ile gerçekleşen iyelik grupları, İngilizce ve Fransızca gibi Hint Avrupa dillerinden farklı olarak her iki isim üzerinde biçim bilimsel bir etki yaratır. Türkçenin tarihî ve çağdaş dönemlerinde sahiplik ve aitlik işlevi ile kullanılırken, bazı zaman belirtme işlevi ile de kullanılmışlardır. İyelik gruplarının, isim tamlamaları ile kimi yapısal ve işlevsel benzerlikleri ve ortak özellikleri olmakla birlikte “sahip olma, malik olma ve mülkiyetinde bulunma” anlamları ve tamlayanının birinci ve ikinci şahıslarının şahıs zamiriyle oluşması bakımlarından isim tamlamalarından ayrılırlar. İyelik grupları (isim+ilgi eki) +(isim +iyelik eki) biçiminde bir konfigürasyon (konbiçim) ve bakışımlı (mütenazır) dil bilgisel bir düzenek” oluşturur; bu bakımdan iyelik gruplarında dilin, biçim ve anlam ögelerini bağdaştırıp düzenli ve uyumlu bir biçimde dizileme özelliğine bağlı olarak birbirine koşut birbiriyle eşlenik bağıntılar bulunur. Ancak kemiyet(sayı) ve keyfiyet(içerik) yönünden denk, dilsel göstergeler bakımından uygun olması gereken bu bağıntılar kimi zaman ihmal edilir ve dilin gramerine uygun olmayan bağdaştırma ve birleştirmeler yapılarak söz ve ibareler arasında ayrık uzay yaratıldığı olur. Varlık (ontoloji) ile dil (filoloji) arasındaki dengeli ilişkiyi (korelasyonu) bozan ve kavramlaştırmayı engelleyen bu durum, sentaktik yönden ve anlam yönünden yanlış yapılar oluşmasına yol açtığı gibi, düşüncenin işleyişine ters düşen ve mantığın temel ilkelerine aykırı olan yapıların ortaya çıkmasına da sebep olur.

Keywords: