Abstract:

Deyimler, belli bir durumu, bir kavramı, bir duyguyu dile getirmek amacıyla genellikle birden çok sözcükten kurulan öğelerdir (Aksan, 2011: 91). Türkçede deyimlerin söylemsel işlevlerine yönelik olarak Koaster’ı (2000) temel aldıkları çalışmalarında Can ve Ercan (2013) TV dizilerinde deyimlerin farklı işlevler taşıdığını saptamışlardır. Deyimlerin tartışma söyleminde de oldukça sık kullanılan dilsel düzeneklerden biri olduğu iddia edilmektedir (Koester, 2006: 134). Bu nedenle araştırmamızın amacı üç farklı TV kanalında yayınlanan üç farklı politik tartışma programında deyimlerin söylemsel işlevlerini saptamak ve yüzleşme, açılış, tartışma, sonuçlandırma aşamalarından oluşan tartışma söyleminde (van Eemeren ve Grootendorst, 2004: 59) deyimlerin hangi aşamada ve ne türden söylemsel işlevlerle daha yoğun kullanıldığını ortaya koymaktır. Çalışmamız kapsamında deyimlerin tartışma söylemindeki öneminin Türkçe tartışma söylemi için geçerliliği de değerlendirilmiş ve deyimlerin alanyazında yapılan çeşitli çalışmalarda saptandığı biçimde (Drew ve Holt, 1998, 2005; Moon, 1998; Simpson, 2004; Handford, 2007 aktaran Handford ve Koester, 2010: 41; Koester, 2000, 2006) farklı söylemsel işlevleri taşıdığı belirlenmiştir. Bunlar; (i) Yeni konu açma; (ii) Söylemin bir bölümünü ya da tamamını özetleme ve sonlandırma; (iii) Sorun-çözüm örüntüsünü işaret etme; (iv) Değerlendirme ve olumlu/olumsuz yargıda bulunma; (v) Saygınlığı/Yüzü Koruma işlevleridir. Bulgularımız ayrıca tartışma söyleminde deyimlerin yoğunlukla tartışma aşamasında yeğlendiğini ve üzerinde tartışılan konunun da deyim kullanım sıklığında etkili olduğunu göstermiştir.

Keywords: