Özet:

Kültürel belleğin kod aktarıcı sözlü ürünlerinden biri olan masal, söze dayalı yaratıcılığın, anlatarak yaşatmanın ve örnek olaylardan yola çıkarak öğretmenin gerçekleştirildiği bir türdür. Bu özelliği ile toplumsal belleğin hatırlatıcısı ve değer aktarıcısıdır. Yaratıldığı toplumun geleneği, sezgisi, yaşam felsefesinden izler taşıyan masal türünde, değer aktarımı ile kültürel süreklilik gerçekleştirilmektedir. Masal, bu toplumsal işlevinin yanı sıra bireyin yaşadığı çevreyi anlamlandırabilmesinin, iyiye, doğruya ulaşabilmesinin de yol göstericisidir. Masallarda ele alınan pek çok duygu ve düşünce; kişi, olay, nesne ve mekan bağlantısı içerisinde özellikle zıtlıklardan yola çıkılarak anlatılır. Bu bağlamda bir tarafta özellikle iyi ve kötü zıtlığına dayalı olarak idealleştirilen ve olması istenen örnek kişiler ve durumlar, diğer tarafta ise kaçınılan, istenmeyen olay ve kişiler yer alır. Özellikle zıtlığa dayalı olarak oluşturulan içerikte kötü ile ilişkilendirilen duygulardan biri de “korku” dur. Masallarda korku; nesne, insan ve mekan boyutuyla somutlaştırılır ve bu konuya genellikle günlük yaşamda karşılaşılan zorlukları ve tehlikeleri anlatma, yabancılaştırma ve ötekileştirme, hayatta kişilerin başına gelebilecek kötülüklere örnek verme ve uyarı amacıyla yer verilir. Korkunun içeriğini kültürel yapının değerler sistemi oluşturmakta böylelikle kötü ve korku bağlantısıyla genellikle kaçma ve uyarma davranışı oluşturulmaya çalışılır. Bu bağlamda korku kültürel yapının çok boyutlu sosyo-psikolojik anlamlar yüklü konusu halline gelir. Türk masallarında korkunun sadece psikolojik boyutu yoktur aynı zamanda felsefi ve sosyolojik anlam alt yapısı da bulunmaktadır. Korkunun dile getiriliş biçimleri bu bağlamda çok boyutlu bir anlam çözümlemesini gerektirmektedir. Bu bildiride Türk masallarında yer alan korku unsurları tespit edilecek, sınıflandırılacak, korkunun masallara yansıyan sembolik kodları ve söylemleri çözümlenecek ve bunların işlevi tartışılacaktır. Anahtar kelimeler: masal, korku, eğitim, kültür, kültürel bellek

Anahtar Kelimeler: