Özet:

Rüya bir kimsenin uyku sırasında zihninden geçen hayal dizisidir. Psikoloji, din, felsefe ve tarih gibi birçok bilim dalının ilgi alanına giren rüya konusu, farklı disiplinlerde uzmanlaşan birçok bilim adamı tarafından ele alınmış ve rüya ile ilgili olarak farklı tanımlamalar yapılmıştır. Rüya ilk çağlardan itibaren insanları meşgul eden bir konu olmuş, insanlar onları yorumlayarak manalar çıkarmaya çalışmışlardır. Birçok kültürde rüyada yaşananların uyanıkken yaşananlar kadar net ve gerçek olduğu var sayılır. Geleneksel sembollerle ifade edilen rüyalar, toplum kültürünün uzantıları durumundadır. Rüyalardaki semboller bizzat bireyin yaşadığı olaylar olabileceği gibi sözlü anlatılarla şekillenen geçmişin izlerini de taşıyabilirler. Bu bağlamda rüyalar, psikolojik boyut yanında, kültürel değer ve sembolleri de içine alan toplumsal bir olgu olarak da değer kazanırlar. Türk mitolojisinde rüya motifinin çok önemli bir yeri vardır. Rüyaya, Türk edebiyatında, İslamiyet’ten önce ve İslamiyet’ten sonra çok büyük değer verilmiştir. Türk edebiyatında efsanelerde, menkıbelerde, destanlarda, halk hikâyelerinde, âşıklık geleneğinde rüya çok önemli bir yere sahiptir. Rüya motifi, Türk destanlarında yapıyı oluşturan önemli motiflerden biridir. Rüyalar, destanların yapısında olayların ortaya çıkışından gelişip tamamlanmasına kadar önemli roller üstlenir. Destanların farklı bölümlerinde yer alan rüyalar, bölümün içeriğine göre birbirinden farklı özelliklere sahiptirler. Destanın yapısına uygun olan ve sembolik olarak ortaya çıkan bu rüyalar, aynı zamanda destanın sanat değerini artırır. Çalışmamızda öncelikle rüyaların Türk kültüründe bulunduğu yer üzerinde durulmuş, daha sonra Battal Gazi Destanı’nda rüyaların işlevleri incelenmiştir. İnceleme sonucunda rüya motifinin Battal Gazi Destanı’ndaki olaylar zincirinin önemli halkalarını oluşturduğu, görülen rüyaların “rahmanîrüyalar” sınıfına girdiği ve müjdelemek, korkutmak, uyarmak, haber vermek gibi fonksiyonları üstlendikleri görülmüştür.

Anahtar Kelimeler: