Özet:

Bu çalışmada, bir çocuk yazını eseri olan Mine Soysal’ın “Eyvah Kitap!” adlı eserindeki kitap kavramının ve kullanımlarının görünümlerinin derlem dilbilim ilkelerinden ve yöntemlerinden yola çıkılarak biçimsel ve içeriksel olarak incelenmesi bu yolla da niceliksel ve niteliksel anlamda değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Betimsel tarama modelinin kullanıldığı çalışmada biçimsel yordamayı olanaklı kılacak veriler derlem dilbilimsel yöntemlerle toplanmıştır. Söz konusu eser ilk olarak bilgisayar ortamında özel bir yazılım aracılığıyla etiketlenebilir ve işaretlenebilir duruma getirilmiş, kitap kavramının geçtiği tanık cümleler sözbiçim, isim tamlaması, fiil, ikincil fiil (fiilimsi), zarf, sıfat ve notlar bölümü olarak işlenmiştir. Derlem işlemesi sonucu notlar biçiminde oluşturulan verilerin içerik analizine de olanak sağlamasından hareketle, tanıklama yoluyla; Ailesel, çevresel ve kitap içeriğinden kaynaklanan faktörler nelerdir? başlıkları oluşturularak eserin değerlendirilmesi tamamlanmıştır. Biçimsel anlamda yapılan incelemelerde: 5.828 farklı sözcük ve 16.267 toplam sözcükten oluşan bu eserde “kitap” sözcüğü ile eşdizimli ya da bağımsız olarak en fazla kullanılan ilk 3 sözcük bir: (339), çok: (232) ve de: (208) gibi dil bilgisel kullanımlardır. Bu dil bilgisel kullanımların ardından kitap: (190) kullanımı gelmektedir. Kitap sözcüğünün farklı kullanımları (sözbiçimleri) da bu sayıya eklendiğinde (kitabı, kitapları, kitaplar vb.) toplamda 424 kullanım tespit edilmektedir. Eserin toplam söz varlığına (16.267) bu kullanımlar oranlandığında % 3,83 gibi bir orana ulaşılmaktadır. İlk 10 kullanımın toplamı (1.913) içerisinde ise kitap ile ilgili (423) = % 22,11 gibi yüksek bir oran gözlenmektedir. İçeriksel anlamda yapılan incelemelerde: Öğrencilerin kitaplar hakkındaki düşüncelerinin dikkate alınmasının, ilgilerinin, isteklerinin ve içinde bulundukları durumlarının bu süreçte önemsenmesi gerektiği görülmüştür. Bunlardan birinin ya da birkaçının dikkate alınmamasının öğrencinin kitap okuma davranışında azalma hatta son bulma durumunu ortaya çıkaracağı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: