Abstract:

Bağlantıcılık (connectionism) insanın bilişsel becerilerini anlamaya ve modellemeye yönelik alternatif bir yaklaşımdır. Bağlantıcılığın uygulandığı alanlar arasında insanoğlunun gerçekleştiğiönemli eylemlerden biri olan okumanın temelinde yatan bilişsel süreçleri anlama ve modelleme de bulunmaktadır. Bağlantıcılık, 1960 ve 1970'lerde yaygın bir şekilde kullanılan ve insanın bilişsel işleme süreçlerini ve okuma becerisini açıklamaya çalışan yukarıdan-aşağıya (top-down) ve etkileşimli (interactive) yaklaşımların temel varsayımlarını sorgulamıştır. Bağlantıcılık yaklaşımı, okuma süreçlerinin nasıl gerçekleştiğini açıklarken aşağıdan-yukarıya (bottom-up) bir yaklaşımı benimsemiş, kurallar ve semboller yerine parametreler, ağırlıklar, bağlantılar ve kısıtlamalar tarafından yönetilen bir örüntü tanıma yöntemini benimsemiştir (artificial neural networks). Dilbilim, psikoloji, felsefe ve yapay zeka literatüründe bağlantıcılık yaklaşımını temel alarak insanın okuma süreçlerini irdelemeyi hedefleyen önemli sayıda akademik çalışma bulunmasına ve bu yaklaşımın okuma becerisini anlamaya yönelik büyük bir katkı potansiyeli olmasına rağmen, bağlantıcılık yaklaşımının tanınırlığı henüz düşük düzeydedir. Bu makalede, okuma becerisinin altında yatan bilişsel süreçleri anlamaya ve açıklamaya çalışan bağlantıcılık yaklaşımları ve yapay sinir ağ modellemesi hakkında temel bilgiler sunulmuştur. Buna ek olarak, bağlantıcılık yaklaşımı, özellikle okuma alanyazında yaygın bir biçimde kullanılan geleneksel yapıdaki aşağıdan yukarıya, yukarıdan aşağıya ve etkileşimli yaklaşımlar gibi diğer yaklaşımlarla karşılaştırılmıştır. Son olarak, ilgili alanyazında oldukça etkili olduğu kanıtlanmış bağlantıcılık modellerine de yer verilmiş ve bu yaklaşımın okuma becerisini anlama ve modellemeye ilişkin potansiyeline ve kısıtlılıklarına değinilmiştir. 

Keywords: