Özet:

AKADEMİK ARGE DESTEKLERİ BÜTÇE TAHSİSİNİN ÖNCELİKLENDİRİLMESİ İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ 10.12.2003 tarih ve 5018 Sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununun 9. Maddesi gereği kamu idarelerinin stratejik plan hazırlamaları zorunlu hale gelmiş; stratejik plan ile performans esaslı bütçeleme ilişkilendirilmiştir. Buradaki amaç kamu kaynaklarının etkin, verimli ve tutumlu olarak kullanılması ve şeffaflığın, hesap verilebilirliğin sağlanmasıdır. Günümüzde sürdürülebilir büyüme için Ar-Ge yapmak bir zorunluluk haline gelmiştir. Bu kapsamda, kamu Ar-Ge destekleri büyük önem arz etmektedir. Türkiye’de akademiye her yıl ortalama 590 Milyon TL hibe şeklinde Ar-Ge desteği verilmektedir. Ancak, bu desteklerin istenilen etkiyi yaratmadığı dile getirilmektedir. Bu durumun en önemli nedenleri arasında; Ar-Ge desteklerinin etkilerinin hibe veren kurumlar tarafından raporlanmaması, destek programları arası bütçe dağılımı yapılırken bilimsel yöntemler kullanılmaması ve destekler verilirken yarattıkları etkilerin gözardı edilmesi gelmektedir. İstenilen faydanın elde edilebilmesi için destek programlarının etkinlikleri analiz edilerek bütçe dağılımlarının bu analizlere göre yapılması gerekmektedir. Verilen Ar-Ge desteklerinin dağıtımının iyi planlanarak daha çok katma değer yaratması sağlanmalıdır. Bu çalışmada akademiye verilen Ar-Ge desteklerinin sağladıkları faydalar oranında önceliklendirilerek verilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada ilk olarak, çok ölçütlü karar verme tekniklerinden biri olan Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yöntemiyle beş Akademik Ar-Ge Destek Programının etki analizi gerçekleştirilmiştir. Akademik Ar-Ge desteklerinin etkileri analiz edilirken; yaygın etki, özgün değer, yöntem, proje yönetimi-ekip-araştırma olanakları, çağrı amaç ve hedeflerine uygunluk ölçütleri dikkate alınmalıdır. Bu nedenle; bu bir, çok ölçütlü karar verme problemidir. Daha sonra; etki analizi sonuçlarını temel alarak, en yüksek toplam etkiyi sağlayacak şekilde programlar arası optimal bütçe dağılımını gerçekleştiren doğrusal programlama modeli geliştirilmiştir. Model 3 farklı politika ile çalıştırılmış, elde edilen sonuçlar 2015 yılı gerçekleşme rakamlarıyla karşılaştırılmıştır. Önerilen yöntem ile alternatif politikalar analitik yöntemlerle değerlendirilmiş, desteklerin sağlamış olduğu faydalar maksimize edilerek programlar arası bütçe dağılımı gerçekleştirilmiştir. Çalışmada sunulan modelin kamu kurumlarının bütçelerinin ve stratejik planlarında yer alacak olan hedeflerinin önceliklendirilmesinde kullanılması önerilmektedir. Çalışmanın; kamu kıt kaynakları daha rasyonel ve efektif bir şekilde kullanılabilmesi, şeffaflık ve hesap verilebilirliğinin sağlanabilmesi açısından önemli katkılarının olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: