Özet:

Tasavvufî eğitim âdâb üzerine kurulmuştur. “Tasavvuf tümüyle edepten ibarettir.” sözü tasavvufî eğitimin esas itibariyle kulun kendisi, diğer insanlar ve Rabbi ile olan ilişkilerinde uygulaması gereken edeplerin tatbikinden müteşekkil olduğuna işaret eder. Tasavvuf yoluna giren müridin ilk vazifesi bu edepleri öğrenmek ve hayata aktarmaktır. Tasavvuf, özü itibariyle “kâl”e yani teoriye odaklı değil, bunun ötesinde “hâl”i yani doğrudan yaşantıyı ilgilendiren bir ilimdir. Dolayısıyla mürid âdâb ve erkânı kitaplardan ziyade bizzat tasavvufî hayatı kendi yaşantısında somutlaştırma fonksiyonuna sahip olan mürşidden alacaktır. Tıpkı Hz. Peygamber ile ashabı arasındaki ilişkide olduğu gibi mürşid de müride genel anlamda İslâm’ın ve özelde ise tasavvufun esaslarını öğretmekle vazifelidir. Mürşid, her an yanında bulunan müridlerine, bir taraftan bu esasları anlatırken diğer taraftan da hali ile bizzat uygulamalı olarak bunların hayata nasıl aktarılabileceğini göstermektedir. Bunun yanında mürşid, Allah’ın sâlih kullarına bahşettiği özel ilim (ilm-i ledün) ile müridlerine yol göstermekte, dış görünüş itibariyle farklı yorumlanabilecek pekçok hadisenin iç yüzünü açıklamaktadır. Bundan dolayıdır ki sûfîlere göre Hakk’a giden yolda müridin gerçek anlamda yetkin bir mürşidin rehberliğine ihtiyacı bulunmaktadır. Sûfîlere göre tasavvuftaki mürid ile mürşidin arasında kurulan bağ Kur’an’da Hz. Musa ile Hızır arasında geçen bir olay ile tam anlamıyla uyum arz etmektedir. Bu hadisede Hz. Musa vahye mazhar olarak şer’î ilimleri derinlemesine bilen bir peygamberdir. Hızır ise Allah’ın kendisine katından ilim (ilm-iledün) bahşettiği sâlih bir kul olup Hz. Musa’ya hakikat ilimleri bağlamında rehberlik etmektedir. Tasavvufta tıpkı Musa (as) ve Hızır (as) arasında geçen hadisede olduğu gibi mürid şeyhi ile olan beraberliği boyunca her daim kendisinden bir şeyler öğrenmektedir. Şeyh hayatın her anında müridlerine örnek bir hayat sergileyecek ve her hali onlara ibret olacaktır. Böylece mürid şeyhiyle geçirdiği her vakti bir fırsat bilecek, ondan istifadenin yollarını arayacaktır. Bu bağlamda sûfîlere göre Musa ile Hızır arasında geçen bu hadise de mürid ve mürşid arasındaki ilişkinin bir numunesi mahiyetindedir.

Anahtar Kelimeler: