Abstract:

Kadızâdeliler, XVII. yüzyılda Osmanlı toplumunda ortaya çıkan ve dini-kültürel hayatı derinden etkileyen vaizler hareketine verilen bir isimdir. Dönemin koşulları içinde dini bir hareket olarak neşet etmesine rağmen daha sonradan devletin siyasi hayatında da ciddi bir tesir icra eden bu yapı, çok geçmeden güvenlik ve istikrarı tehdit eden bir mahiyete bürünmüştür. Kadızâdelilerin tarih içerisinde nasıl ve ne zaman doğup geliştiği ve en büyük rakipleri olan Sivasîler ile yaşadıkları hararetli tartışmaları bir kenara bırakarak bir tavır olarak Kadızâdeliliğin neye tekabül ettiği ve bugünkü çağdaş takipçilerinin hangi açıdan kendilerine mirasçı olduklarının tespit edilmesi önem arz etmektedir. Bizce bütün aşırı görüş ve uygulamalarıyla birlikte Kadızâdeliliği farklı kılan unsurların başında söylemlerinde kullandıkları ötekileştirici dil, müsamahasızlık ve mutlak hakikatçi din dili gelmektedir. Her ne kadar düşünce ve inanç açısından geçmişteki Kadızâdeliler ile aralarında ciddi farklılıklar bulunsa da oluşturdukları kurum ve yapılarla popüler dindarlığı temsil eden birçok çağdaş vaizin geçmişten devraldıkları bu mirasa farkında olmadan veya gönüllü olarak sahip çıktığı görülmektedir. Bu tebliğ ile Kadızâdeliler hareketi ile çağdaş temsilcileri arasındaki doku uyumu analiz edilecek ve aralarındaki benzerlikler örneklerden hareketle sunulmaya çalışılacaktır.

Keywords: