Özet:

Bu araştırmada, MEB tarafından 2013 yılında geliştirilen kimya dersi öğretim programına göre hazırlanmış ve ders kitabı olarak kabul edilmiş olan 7 adet kimya ders kitabının, bilimin doğasına ilişkin boyutlar açısından temsil edilme düzeyleri, içerik analizi yöntemi kullanılarak belirlenmiştir. İncelenen kitaplar, 2013-2014, 2014-2015 ve 2015-2016 eğitim-öğretim yıllarında ülkemiz genelindeki tüm ortaöğretim kurumlarında ders kitabı olarak okutulması kabul edilen 9, 10 ve 11. sınıf kimya ders kitaplarıdır. Bu araştırmanın veri toplama aşamasında, araştırmacının da içinde bulunduğu 3 kodlayıcı, Lee (2007)’den uyarlanan veri toplama aracı yardımıyla, bağımsız olarak ders kitapları üzerinde kodlama yöntemini uygulamışlardır. Araştırmaya katılan kodlayıcılar arasındaki uyuşma düzeyi, Cohen’in kappa testi sonuçlarına göre ,71 ile 1,0 aralığındaki değerlere ve Krippendorf’un alpha testi sonuçlarına göre ise ,81 ile 1,0 aralığındaki değerlere karşılık geldiği hesaplanmıştır. Bu istatistikler, kodlayıcılar arasındaki uyuşmanın yüksek düzeyde olduğu sonucunu göstermektedir. Elde edilen verilerin analizi sonucunda, araştırma kapsamında incelenen Kimya 9 ders kitaplarının her üçünde ortak olan bazı özellikler bulunmuştur. İlk olarak kitaplarda bilimin doğasına ilişkin veri toplama aracındaki bilgi boyutuyla ilgili ifadelere, diğer boyutlara göre çok düşük düzeyde yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Bilimin doğasına ilişkin veri toplama aracında ifade edilen bilgi boyutu; bilimsel olay, kavram, kanun, prensip, hipotez, teori ve model gibi bilimsel süreçlelerle ilgili kavramların ne olduğuna, aralarındaki ilişkilere ve bilimsel bilginin değişebilen doğasına işaret etmektedir. İkinci olarak, bilimin doğasına ilişkin veri toplama aracında ifade edilen BTTÇ boyutuyla ilgili ifadelere, araştırma ve düşündürme boyutlarıyla ilgili ifadelere göre daha düşük düzeyde yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Bilimin doğasının BTTÇ boyutu bilim ve teknolojinin ne olduğuna, bilimin toplum ve çevre ile olan ilişkilerine ve bilim etiğine işaret etmektedir. Kimya 10 ders kitaplarının her üçünde de bilimin doğasına ilişkin, “bilgi” boyutuyla ilgili ifadelere, diğer boyutlarla ilgili ifadelere göre çok düşük düzeyde yer verildiği görülmektedir. Kimya 11 ders kitabında, bilimin doğasına ilişkin BTTÇ ve bilgi boyutları ile ilgili ifadelere diğer boyutlarla ilgili ifadelere göre çok düşük düzeyde yer verildiği görülmektedir. İncelenen kitapların çoğunda, bilimin doğasına ilişkin “bilgi” boyutuyla ilgili ifadelere, diğer boyutlara göreaz düzeyde yer verildiği görülmektedir. Kitapların tamamında, bilimin doğasına ilişkin “bilgi” boyutuyla ilgili ifadelere çok düşük düzeyde (% 12’nin altında) yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. İncelenen kitapların yarısından fazlasında, bilimin doğasına ilişkin “BTTÇ” boyutuyla ilgili ifadelere, diğer boyutlara göre çok düşük düzeyde (% 15 ve altında) yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. İncelenen kitapların tamamında bilimin doğasına ilişkin “araştırma” boyutuyla ilgili ifadelere yüksek düzeyde (% 30’un üzerinde) yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçlar değerlendirildiğinde incelenmiş olan kitapların tamamının, bilimin doğasının boyutlarını temsil etme durumları açısından, dengesiz bir dağılım sergilemekte oldukları görülmektedir.

Anahtar Kelimeler: