Abstract:

Sarı Uygur diline ait eylem yapımının incelendiği bu çalışmada, addan eylem yapan ve eylemden eylem yapan ekler üzerinde durulmuştur. Addan eylem yapan ekler bölümünde on ek, eylemden eylem türeten ekler bölümünde ise on üç ek incelenmiştir. Addan eylem yapanişlek ekler +A, +lA- ve türevleri olarak görülürken eylemden eylem yapanişlek ekler de ettirgenlik çatı eki -t-, -DIr- ve işteş çatı eki -s- olarak tespit edilmiştir. Bütün bu ekler, Sarı Uygurcadaki görev ve işlevlerine göre ayrıntılı olarak incelenmiş ve Sarı Uygurcanın eylem yapımı diğer Sibirya Türk dilleri ile karşılaştırılmıştır.  Sarı Uygurcaya ait addan eylem ve eylemden eylem türeten eklerin hem Güney hem de Kuzey Sibirya’da yaşadığı tespit edilmiştir. Sarı Uygurcadaki bazı eklerde işlev ayrılığını belirgin olarak dikkat çekmektedir. Sözgelimi addan eylem türeten +Gıra- eki yalnızca yansıma sözcüklere gelirken addan eylem türeten +Ar- eki ise renk adlarına gelerek renk adlarından eylemler türetmektedir. Eylemden eylem türeten yapım eklerini ise beş bölüme ayırmak mümkündür: 1. Ettirgen çatı ekleri, 2. Edilgen çatı ekleri, 3. Dönüşlü çatı ekleri, 4. Kalıplaşmış ekler, 5. İşteş çatı ekleri.

Keywords: