Özet:

Klasik Türk edebiyatı, Türkçe, Arapça ve Farsça kelime zenginliğiyle karşımıza çıkan bir edebiyat geleneğidir. Bu geleneğin uzun süreli olması, birçok kelimenin kullanılmasına veya kullanımdan düşmesine sahne olmuştur. Ancak hâlâ yüzyıl sözlükleri hazırlanmadığı için bu durum, bu edebiyat geleneğinde takip edilememektedir. Hangi sözcüğün hangi yüzyılda hangi anlamda kullanıldığı hâlâ belirsizdir. Yüzyıl sözlüklerinin veya metin sözlüklerinin ilk projesi “metinbankası”dır. Bu projeyle birçok kelimenin hangi şairin divanında ne şekillerde kullanıldığı görülebilmiştir. Bu bağlamda ikinci proje ise “TEBDİZ”dir. Bu projeyle Türk edebiyatının bağlamlı dizini hazırlanmaya başlanılmış, böylelikle kelimelerin sözlüklerde yer almayan anlamlarının ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. Bu projelere başka bir bakış açısı, gözgü kelimesinde denenmeye çalışılacaktır. Gözgü yani ayna’nın klasik Türk edebiyatı metinlerinde ne zaman kullanıldığı, hangi yüzyıllarda hangi Türk coğrafyalarında kullanımdan kalktığı gösterilmeye çalışılacaktır. Klasik edebiyat metinlerinde yer alan bu kelimenin içerik olarak gönülle birlikte kullanılışı ve niçin bu kelimeyle benzerlik kurulduğu belirli hadisler çerçevesinde tartışılacaktır. Böylelikle bir kelimeden hareketle bir edebiyat geleneği çizgisinden ne şekilde yer aldığı takip edilecektir. Uzun soluklu bir edebiyat geleneği olan klasik edebiyat şüphesiz ki binlerce kelimeyi barındırmaktadır. Her ne kadar Farsça ve Arapça kelimelerin imlâsında ne gibi değişiklikler olduğu takip edilemese deazından Türkçe kelimelerde etimolojik sözlükler taranarak bir belirlilik sağlanması gerekliliği görülecektir.

Anahtar Kelimeler: