Özet:

 Roma hukukunda vasiyetname ile azat etme işlemi (manumissio testamento), kölenin özgürlüğüne kavuşmasını sağlayan dolayısıyla köleliği sona erdiren sebeplerden biridir. Vasiyeti düzenleyen kölenin sahibi vasiyetnamede dile getirdiği iradesiyle, köleye hürriyetini, doğrudan verebilirdi. Bunun dışında vasiyetname ile azat etme işlemi, vasiyeti düzenleyen kimsenin kullandığı ifadeye göre, vasiyet edenin mirasçısına veya lehine belirli bir mal vasiyet ettiği kimseye, köleyi, azat etmeyi yükleyen bir ölüme bağlı tasarrufu ile de gerçekleşebilirdi. Bu durumda azat etme işlemini kölenin sahibi haline gelen mirasçı veya lehine mal bırakılan kimse yapardı. Eğer vasiyetnamede vasiyet eden tarafından kölenin azat edilmesi için, şart konulmuş veya bir vade öngörülmüş ise, köleyi özgürlüğüne kavuşturacak azat etme işleminin yapılması için, şartın gerçekleşmesini veya vadenin gelmesini beklemek gerekirdi. Roma hukukunda kölenin, özgürlüğünü beklediği bu zaman zarfında, içinde bulunduğu hukuki durum, statuliber olarak ifade edilmektedir. Statuliber’in özgürlüğüne kavuşması için öngörülen şart gerçekleşir veya vade gelirse, köle, mirasçı tarafından başkasına devredilmiş olsa dahi, ipso iure özgür olurdu.  Çalışmamızda statuliber kavramı açıklandıktan sonra, bu hukuki durumun kazanılması için gerekli olan geçerlilik şartları ile özgürlüğünü bekleyen statuliber’in, beklenen hakkını himaye eden hükümlere de yer vermek kaydıyla, statuliber’in hüküm ve sonuçları, ele alınarak incelenmiştir 

Anahtar Kelimeler: