Özet:

Çevre sorunları, insanın yaşamını sürdürmek için doğal çevrenin olanaklarını kendi yapay çevresine aktarmasıyla ortaya çıkmaktadır. Çevre sorunları diğer toplumsal ve yaşamsal sorunlardan temel farklılığı veya ayrışan özelliği, çevre sorunlarının diğerlerinin aksine evrensel boyutta bir sorun olma niteliğidir. Nitekim bir çevre sorunu olarak çevre kirliliği, çevre kaynaklarını kendine döndürmeye çalışan bireyin bu çabasının, paradoksal olarak kendi sağlığına olumsuz yansımasıdır. İnsanın yaşadığı toplumsal çevredeki yönetim anlayışı ve yönetim sistematiği, insan kaynaklı bu sorunların ortaya çıkması ve/veya çözümünde anlamlı etkiye sahiptir. Nitekim yerel yönetim sistemlerinden bir olarak belediyeler yerel yönetimlerin ikinci türünü teşkil ederken, yasaların kendilerine verdiği yetki ve görevlerle, çevrenin korunma ve geliştirilmesinde ciddi görevler üstlenirler. Barınma, ulaşım gibi hizmetlerin yanı sıra yasa, tüzük ve yönetmelikler belediyelere, çevre hizmetleri konusunda doğrudan, bir kısmı da dolaylı olmak üzere önemli yetkiler vermiştir. Böylelikle koruyucu sağlık hizmetleri, katı atıkların toplanması ve bertaraf edilmesi, su kaynaklarının ve kıyıların koruması, planlı kentleşmenin sağlanması, kanalizasyon yapma gibi görevler belediyelerin yerine getirmesi gereken temel çevresel görevleri olarak ortaya çıkmaktadır. Bu çevresel görev, sorumluluk ve beklentiler yerel yaşamayakın ve yaygın toplumsal yaşam örgütü olma niteliğinden dolayı belediyelere yüklenmiştir. Türkiye hızlı nüfus artışı, göç ve çarpık kentleşmenin sonuçlarından biri olarak kentlerde katı atık kaynaklı sorunlar artarak ortaya çıkmaktadır. Katı atıkların toplanması, ayrıştırılması ve bertaraf edilmesi gibi katı atıkların yönetimi gene belediyelerin görev alanı dahilindedir. Aynı şekilde, tıbbı ve sanayi atıkların yönetimi, içme ve kullanma suyu, atık su gibi konular belediyelerin sorumluluk alanı kapsamındadır. Dolayısıyla belediyeler nihai olarak, atıkların toplanması, ayrıştırılması ve bertaraf edilmesi ve bunun için tesis kurma, kurdurmakla yükümlüdür. Bu çalışma kapsamında Türkiye’de 2010 yılı itibarıyla mevcut toplam 2950 belediyenin çevre hizmetleri bazında durumları ele alınıp incelenmektedir. Bu kapsamda, Türkiye geneli ve iller bazında karşılaştırmalı olarak belediye atık hizmetleri, toplam ve belediye nüfusu başına değerlendirilmekte ve 1994 yılından 2010 yılına kadar gelişmeler zamanın etkileri dikkate alınarak sayısal kapsamda analiz edilmektedir. Çalışma kapsamında ayrıca belediyeler yıllar bazında verdikleri bu hizmetler dikkate alınmak kaydıyla gruplanmakta ve birbirlerine benzerliklerine veya farklılıklarına göre bir araya getirilerek ortak stratejilerin oluşturulmasına akademik destek sağlanmaya çalışılmaktadır. 

Anahtar Kelimeler: