Özet:

Katı atıklar en önemli çevre sorunları arasında yer almaktadır. Çünkü nüfus artışı, kentleşme, sanayileşme, gelişen teknoloji, artan refah seviyesi ve değişen tüketim alışkanlıkları katı atıkların her geçen gün daha da artmasına neden olmaktadır. Aslına baktığımızda bu soruna yönelik çeşitli yıllarda farklı çözüm yolları önerilmiş olsa da bu çözüm yolları yeterli derecede etkili olmadığı görülmektedir. Çözüm yollarının başarıya ulaşması için yaygın hale getirilmesi, aynı zamanda geliştirilmesi, yerel yönetimlerle halkın iç içe faaliyetlerini sürdürmesi gerekmektedir. Aksi takdirde her geçen gün daha fazla katı atık ile karşı karşıya kalmak zorunda kalacağız ve bu atıkların çevre üzerindeki baskısı artmaya devam edecektir. Bu atıkları ne yapacağımız, nasıl yok edeceğimiz, nereye bırakacağımız, nasıl değerlendireceğimiz ya da değerlendirme sonucunda çevreye olan hasarı hep muallâkta olan sorular olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle bu çalışmada, Türkiye’de ve Kocaeli’de katı atıkların durumu, kişi başına düşen miktarı, bertaraf tesislerinin durumuyla birlikte katı atıkların İZAYDAŞ (İzmit Atık Yakma ve Depolama Anonim Şirketi) örneğinde (Kocaeli) nasıl azaltılabileceğini ve değerlendirilebileceğini göstermek amaçlanmaktadır. Çalışmanın verisini TÜİK verileri (2001-2018 yılları arasında Türkiye’de ve Kocaeli’de belediyeler tarafından toplanan katı atık miktarları, kişi başına düşen atık miktarları, katı atıkları bertaraf yöntemleri), saha çalışmaları sonucunda edinilen bilgiler (İZAYDAŞ), İZAYDAŞ faaliyet raporları, İZAYDAŞ’a gelen katı atık miktarları ve yakılan atık miktarları (1996-2017), Kocaeli ili çevre durum raporları oluşturmaktadır. Toplanan veriler ve bilgilerden tablo, şekiller ve haritalar oluşturularak yıllara göre karşılaştırmalar ve yorumlamalar yapılmaktadır. Sonuç olarak Türkiye’de 2001-2018 yılları arasında belediyelerce toplanan katı atık miktarları bölgelere göre değişiklikler gösterdiği tespit edilmektedir. Türkiye’de 2018 yılında toplanan katı atık miktarlarının en büyük oranını, İstanbul ve çevresi ile Marmara bölgesi teşkil etmektedir. Hem Türkiye’de hem de Kocaeli’de toplanan belediye atık miktarının 2001-2018 yılları arasında artış gösterdiği belirlenmektedir. Türkiye’de kişi başına düşen katı atık miktarı tıpkı toplanan atık miktarı gibi bölgelere göre farklılıklar göstermekle birlikte 2018 yılında Türkiye’de günde kişi başına 1,2 kg atık düştüğü görülmektedir. Kocaeli’de ise günde kişi başına 1 kg atık düştüğü tespit edilmektedir. Bu oran ile kıyaslandığında Kocaeli’de kişi başına düşen miktarın Türkiye ortalamasının altında kaldığı görülmektedir. Hem Türkiye’de hem de Kocaeli’de atık bertaraf yöntemlerine baktığımızda günümüze yaklaştıkça düzenli depolama yönteminin daha çok tercih edildiği tespit edilmektedir. Aynı zamanda Kocaeli ili atıkların bertaraf edilmesi, azaltılması ve değerlendirilmesi açısından Türkiye’deki önemli tesislerden (Türkiye’nin ilk katı atık bertaraf tesisi İZAYDAŞ) birine sahiptir. 2006-2018 yılları arasında İZAYDAŞ’a gelen evsel atık miktarının sürekli olarak arttığı ve 2018 yılında 600 tonun üzerinde evsel atığın olduğu görülmektedir. Bu tesiste yakılan atık miktarının 2018 yılında 24.000 tona ulaştığı tespit edilmektedir. Birçok işlevi olan bu tesiste çöp gazından enerji üretilmektedir. Atıklardan sağlanan enerji üretimi İZAYDAŞ’ta yıllara göre farlılıklar göstermektedir. 2018 yılında üretilen enerji miktarının15.000.00 W’ın üzerine çıktığı tespit edilmektedir.

Anahtar Kelimeler: