Atıf Sayısı
5
Görüntüleme
74
İndirme
44
İslam dünyasında Gazzâlî ile başlayan ve İbn Rüşd’de karşılığını bulan tehâfüt (tutarsızlık) tartışması, İslam ortaçağında, kelam (teoloji) ile felsefe geleneklerinin birbiriyle olan eleştirel diyaloglarını irdelemek bakımından bir başlangıç noktası sunar. Tartışma konularının hemen hepsi ilgi çekici olmakla birlikte, tehâfütteki hemen tüm tartışmaların düğüm noktasını nedensellik sorununun oluşturduğu söylenebilir. Bilindiği gibi, ortaçağ İslam düşüncesinin iki temel entelektüel akımı olan kelam ile felsefe arasında, nedensellik konusunda köklü bir ayrışma yaşanmıştır. Kelamdaki nedensellik tartışması, daha çok dinsel bildirilerde yer alan Tanrı’nın kudreti ile Tanrı-evren ilişkisine ait ifadelerin yorumlanmasına dayanır. Kelamcılar, antik atomcu gelenekten yola çıkarak, parçalı ve süreksiz bir evren modeli geliştirmişler ve İslam dinsel bildirilerini bu model ışığında yorumlamışlar, hem tanrısal hem de doğal düzeyde nedensel zorunluluğu inkâr etmişlerdir. Aristotelesçi anlamda, nesnelerin eylemlerini gerektiren bir doğalarının ve özlerinin olduğunu reddetmişlerdir. Oysa filozoflar, kendilerini Aristoteles’in akılcı ve bilimsel felsefesinin geliştiricisi olarak görmüşlerdir. Felsefi çevrelerde, Tanrı ilk neden olarak görülmüş, şeylerin tanrısal sudur yoluyla neden-sonuç ilişkisiyle zorunlu olarak varlığa geldiği savunulmuş, nesnelerin eylemlerini gerektiren bir doğalarının ve özlerinin bulunduğu ileri sürülmüştür. Filozoflara göre, bir şeyi bilmek demek, o şeyin nedenlerini bilmek demektir; dolayısıyla bir şeyin doğasının ve doğal nedenselliğin inkârı aynı zamanda bilginin inkârı demektir. Bu yüzden nedenselliğin onayı, filozoflar için epistemolojik ve ontolojik bakımdan yaşamsaldır. İşte Gazzâlî kelam geleneğini, İbn Rüşd ise felsefe geleneğini öncelemiş, bu ikisi arasında tehâfüt geleneğinde doğal nedenselliğin zorunlu olup olmadığı konusunda köklü bir tartışma yaşanmıştır. Bu çalışmada, önce Gazzâlî’nin doğal nedenselliğin zorunluluğu düşüncesine yönelttiği eleştiriler, ardından da bir filozof olarak İbn Rüşd’ün Gazzâlî karşısında nedensel zorunluluğu savunusu ele alınacak, tartışmaların dayandığı ontolojik ve epistemolojik zemin ana hatlarıyla gözler önüne serilmeye çalışılacaktır. Tartışma gerçekten önemlidir; zira pek çok modern doğulu ve batılı araştırmacı, Gazzâlî’nin nedenselliğin zorunluluğunu eleştirisini, nedenselliğin inkârı olarak yorumlamış ve nedensellik düşüncesi geçmişten günümüze bilimde güçlü bir işlev yüklendiği için Gazzâlî’yi İslam dünyasında yaşanan bilimsel duraklamanın ve gerilemenin baş müsebbibi ilan etmiştir. Dolayısıyla sağlıklı bir karara varabilmek için tartışmayı analiz etmek kaçınılmazdır.
The discussion about incoherence which starts with Ghazzali and which Averroes responds provides a starting point for questioning the critical dialogues of theology (Kalam) and philosophy tradition-tions with one another in the middle age of Islam. Even though all the discussion subjects are interesting, it can be said that the causality problem forms
ABSTRACT The discussion over incoherence (tehâfüt) which starts with Ghazzâlî and which Averroes responds provides a starting point for questioning the critical dialogues of theology (kalâm) and philosphy tradi- tions with one another in the middle age of Islam. Even though all the discussion subjects are interesting, it can be said that the causality problem forms nearly all the discussions in incoherence. As its known, a radical separation has been experienced between two major intellectual traditions of the medieval Islamic thought: theology (kalâm) and philosophy (falsafah). The discussion of casuality in theology are based on the interpretations of some statements related to the power of God and the relation of God-universe in the sacred texts. The theologists developed a fragmental and discontinuous model of universe and they interpreted the Islamic sacred texts under the light of this model though using an ancient atomist tradition and they rejected the causality both at the divine and natural level. They rejected the nature and the essence which require the actions of the objects. However, the philosphers regarded themselves as the developers of the rational and scientific philosophy of Aristotle. In philosophy, the God was regarded as the first cause, it has been defended that the things necessarily existed with cause and effect through divine emanation (sudûr), it has been claimed that the objects have the nature and the essence that require their actions. To philosophers, to know a thing is to know its causes; namely, the rejection of the nature or essence of a thing and natural causality means the denial of knowledge as well. Therefore, the approval of causality is essential for the philosophers ontolgically and epistemologically. While Ghazzâlî prioritises the theological tradition, Averroes prioritises the philosophical tradition; a radical discussion has been experienced between these two as to whether the natural causality is necessity in the incohererence tradition. In this study, first, the criticisms of Ghazzâlî towards the thought of natural causality necessity and then as a philospher the defend of Averroes regarding the natural causality against Ghazzâlî will be focused on, the ontological and the epistemological ground on which the discussions are based will be generally revealed. The discussion is highly important; for many modern eastern and western researchers have intrepreted Ghazzâlî’s criticisim of the necessity of causality as the denial of causality and they declared that Ghazzâlî is the main reason for the scientific decadence; for the thought of causality has had an important function in science from past to our present time. Therefore, it is inevitable to analyze the discussion so as to reach a right decision.
Alan : Güzel Sanatlar; Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler
Dergi Türü : Ulusal
Makale Detay 
Atıf Yapanlar
Benzer Makaleler
PDF Görüntüle
Dergi Bilgisi
Eseri Dinleyin
Bu Sayfayı Yazdırın
Paylaş
Mendeley
