Özet:

Şirazi'ye göre Tanrı'nın  zatının herhangi bir tarifle tarif edilmesi ve  herhangi bir tanımla tanımlanması  mümkün  değildir. Çünkü  en kapsamlı  ve genel varlık,  Tanrı'nın varlığıdır. O'ndan  daha kapsamlı  ve  daha  genel  bir  varlık  yoktur.  Düşünürümüze  göre  Tanrı'nın  zatı  ile  sıfatları  aynı gerçeği  ifade  etmektedir.  Şirazi'ye  göre  Tanrı'nın  varlık  verme  dışında  başkaca  bir  fiili  yoktur. O'nun bütün fiilî sıfatları varlık verme ve yoktan yaratma ile ilgili sıfatına indirgenebilir. Şirazi'ye göre Tanrı'nın bilgisinin kamil oluşunun sebebi bir akleden olarak zatını zatına yine kendi zatı ile inkişaf  ettiriyor  olmasıdır.  Tanrı'nın  mümkün  varlıklara  dair  bilgisi  onun  yüce   zatında  resmedilmiş  suretler  değildir.  Böyle  bir  söylem  Şirazi'nin  tespitine  göre  Aristoteles'e  ve  onu  takip  eden Meşşai  filozoflara  aittir.  Sadreddin  Şirazi'ye  göre  Tanrı'nın  bilgisi,  kendi  zatının  aynısıdır.  Tanrı, kendi zatını akletmekte ve bilmektedir. Tanrı'nın zatı, zatını zorlayıp ona bir şeyi dikte etmez. O, kendi  zatı  ile  külli  içindeki  cüz'i'yi  bilir.  Tanrı'nın  zatı,  zatına  perde  olup  zatı  zatından  gizlenmiş değildir. Şirazi'ye göre varlığı zorunlu olan Yüce Tanrı'nın kendi zatını biliyor olması  onun kendi dışındaki bütün mevcudat ve varlığı  biliyor  olmasını gerekli ve zorunlu kılmaktadır. Şirazi, Tanrı'nın  şeylere  dair  bilgisinin  mertebelerini  inayet,  kaza,  kader,  kalem,  levh-i  mahfuz  ve  varlık defteri olarak sıralamaktadır.

Anahtar Kelimeler: