Özet:

Ouml;ZET Yerleşmeler biyolojik canlılar gibi doğar, buuml;yuuml;r, gelişir ve sonuccedil;ta yok olurlar. Bunların yerlerine yenileri kurulur veya doğal ve beşeri faktouml;rlerin de etkisiyle yerleri değiştirilerek yeni yerleşmelere douml;nuuml;şuuml;rler. Geccedil;mişte yerleşme yerleri seccedil;ilirken ouml;ncelikle guuml;venlik endişesi nedeniyle savunulması kolay yuuml;ksek yerler ouml;zellikle tepe uuml;stleri seccedil;ilmiştir. Bunların ccedil;ok ouml;nemli olanları ise surlar iccedil;erisine alınmıştır. Zamanla sahra toplarının icadı kalelerin savunma fonksiyonunu ortadan kaldırmıştır. Kalelerin ouml;nemlerini kaybetmesi ve guuml;venlik ortamının buuml;yuuml;k ouml;lccedil;uuml;de sağlanması ile bu gibi yerleşmelerin daha alccedil;ak yerlere taşınmasına veya işlevlerinin değişmesine neden olmuştur. Doğu Anadolu Bouml;lgesi'nin Yukarı Fırat Bouml;luuml;muuml; iccedil;erisinde yer alan Kiğı, Cumhuriyet devri ouml;ncesinde etki bouml;lgesi geniş olan, ulaşım, ticaret, sanayi, eğitim ve youml;netim gibi ccedil;eşitli işlevleri gelişmiş, ouml;nemli bir yerleşme merkezi idi. Yerleşmenin bu işlevsel ouml;zelliği, uğradığı istila ve savaşlar nedeniyle, yirminci yuuml;zyılın ilk yarsından itibaren azalmış, bu işlevsel ouml;zelliklerini kaybetmiş ve Cumhuriyetin ilk yıllarında bir kouml;y yerleşmesine douml;nuuml;şmuuml;ştuuml;r. Başlangıccedil;ta bir kale yerleşmesi olan Kiğı'nın ouml;ncelikle yeri değiştirilmiş ve sonraki yıllarda Kiğı'nın gelişebilmesi iccedil;in, buuml;yuuml;k ouml;lccedil;uuml;de ccedil;aba harcanmış ise de istenilen duuml;zeyde başarı sağlanamamıştır. Nitekim 1935'de nuuml;fusu sadece 1041 olan Kiğı, 1980 yılında 6267'ye yuuml;kselmiş, 1990'da ise 4566'ye duuml;şmuuml;ştuuml;r. Buguuml;n (2000 yılı) ise 4684 nuuml;fuslu bir kasaba yerleşmesi durumundadır. nbsp; ABSTRACT Settlements, not unlike the biological beings, are born, grow up, develop and finally disappear or die. These settlements are replaced by the new ones or they turn into new settlements by changing places due to the natural and human factors. In the previous ages, mountainous and high fields were selected for settlements because of the facility in their defense and concerns about security. Wide and tall castle walls were built in these places, thus establishing castle settlements. The use of fire guns in the following ages brought about a development in security environment and thus the loss of importance of castle settlements. Later, such high settlements were carried to the lower fields and began to lose their importance. Located in the Upper Fırat of the East Anatolia, Kiğı was a significant settlement in the pre-Republic period with developed functions of transportation, trade, industry, education and government. This functionality of the settlement began to dwindle as of the first half of the 20 th century upon the invasions and battles against it. Thereafter, the settlement changed its place from the high field to the lower field, losing its functionality. Thus, it turned out to be a village settlement in the post-Republic period. Even though many efforts had been made to bring back its old developed level and functionality to the settlement after its replacement, no satisfactory achievement was secured. The population of Kiğı was 1041 in 1935 and rose to 6267 in 1980. However, its population was reduced to 4566 in 1990. Today it is a town settlement with a population of around 5000. In this study, we attempt to compare some of the functions of the town in the past whit that of at the present and invoke some recommendations for development of Kiğı town.

Anahtar Kelimeler: