Özet:

Karayca, linguistik zenginliğiyle gerek tarihî gerekse çağdaş Kıpçak Türkçesine katkı sunmakla birlikte Türk dilinin Doğu Avrupa’daki önemli bir lehçesidir. Tarihte Museviliği seçen Karaylar sosyo-kültürel birikimlerini günümüze taşıyabilmişlerdir. İbrani, Kiril, Leh ve Litvan kaynaklı Latin alfabeleri gibi farklı yazı sistemleriyle edebî bir dil meydana getirmişleridir. Bu alfabelerle meydana getirilen eserler, Karaycanın birtakım karakteristik özelliklerini ortaya koyması ve Kıpçak Türkçesinin dil malzemesine ışık tutması bakımından dikkate değerdir. Tarihî süreçte Karaycanın Kırım, Haliç ve Trakay olmak üzere üç farklı ağzı ortaya çıkmıştır. Bu ağızlar baskın dillerin etkisi altında fonetik, morfolojik, leksik, sentaktik ve semantik alanlarda birtakım farklılaşmayı yaşamıştır. Slav dilleri başta olmak üzere Oğuzca ve Kırım Tatarcası, Karaycanın ağızlarına önemli ölçüde etki eden başlıca unsurlardır. Bu unsurların yanı sıra Karay yazı dilinin teşekkülü ve devamlılığı esasında kullanılan alfabelerin de farklılaşmadaki rolü gözden kaçırılmamalıdır. Kendine özgü linguistik kimi özellikleri ağızlarında barındıran Karaycanın günümüzde canlı kalan tek ağzı, Trakay ağzıdır, denilebilir. Karayca, yazı dili olarak duraksama dönemini yaşamakla birlikte az sayıdaki Karay tarafından konuşma dili olarak Trakay ağzı yaşatılmaktadır. Ancak canlılığını koruması adına gerekli adımların atılmaması vebu istikamette devam etmesi halinde Karaycanın kaybolması kaçınılmaz olacaktır. Karayca, ilgi çekici linguistik özellikleriyle Türkoloji çalışmalarına kaynaklık etmektedir. Bu çalışmada Karaycanın ağızları arasında sentaktik ve semantik bakımdan farklılık taşıyan unsurlar ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler: