Abstract:

Bireyin hayatının ayrılmaz bir parçası olan iletişimin sağlanması noktasında dilin kritik bir önemi bulunmaktadır. Kişinin kendisini ifade edebilmesi, duygularını ve düşüncelerini karşısındaki diğer kişilere aktarabilmesi noktasında dil oldukça önemli bir yere sahiptir. Dil, bir toplumun içerisinde yaşayan ve varlık gösteren bireylerin eylemleri ve düşünceleri ile şekil almaktadır. Dilin, söz konusu toplumda yaşayan bireylerin duygu ve düşünceleri üzerinde de büyük bir etkisi bulunmaktadır. Bireyin hayatının vazgeçilmez bir parçası olan dil, kişinin dünyayı anlamlandırması ve toplumsal olaylara karşı bir perspektif oluşturmasında ön plana çıkmaktadır. Bu bağlamda ise günlük hayatta kullanılan dil ile son derece önemli bir toplumsal sorun olan toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin de yeniden üretildiği görülmektedir. Dilin içerisine yerleşmiş olan cinsiyetçi söylemlerin toplumun bakış açısını da bu yönde şekillendirdiği söylenebilmektedir. Bu kapsamda araştırmanın amacını, Türkçe’ye ve günlük hayatta kullanılan dilin içerisine yerleşmiş olan ve toplumsal cinsiyet eşitsizliği pekiştiren ifadelerin incelenmesi oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında örneklem olarak veri zenginliği sağlamak amacıyla amaçlı örnekleme kullanılmış ve elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Makale kapsamında, Türk Dil Kurumu Sözlükleri’nin internet sitesi olan www.sozluk.gov.tr  adresinde “kadın”, “erkek”, “kız”, “adam” anahtar kelimeleri aratılarak bu kelimelerin alt başlığında yer alan “atasözleri, deyimler veya birleşik fiiller” toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin günlük hayatta kullanılan dile yansıması bağlamında incelenmiştir. İçerik analizi kapsamında "kadın cinsiyeti üzerine üretilen ifadeler" ve "erkek cinsiyeti üzerine üretilen ifadeler" olmak üzere iki kategori oluşturulmuştur. Bu iki kategori altında araştırmada elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenmektedir. Elde edilen verilerin büyük bir kısmında kadının, erkek cinsiyeti karşısında ikinci planda tutulduğu, kadının, toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında sınırlandırıldığı ve erkek cinsiyetinin yüceltildiği tespit edilmiştir. Önemli bir toplumsal problem olan kadın ve erkek eşitsizliği, günlük hayat içerisinde kullanılan dil aracılığıyla pekiştirilmektedir.  Dilin, bireyin dünyayı algılayış biçimi üzerindeki etkisi göz önünde bulundurulduğunda, dile yerleşmiş olan söz konusu ifadelerin sorunlu bir alan yarattığı görülmektedir.

Keywords: