Özet:

Ülkelerin ekonomik büyümesi için önemli bir faktör olan turizmin, ekonomik, sosyal, çevresel birçok zararlı etkileri de bulunmaktadır. Turizmin gelişmesi, enerji tüketiminde artışa yol açmakta ve ayrıca turizm büyümesini etkileyebilecek çevresel bozulmalara neden olabilmektedir. Değişen iklim koşulları ile başa çıkmak ve turizmin çevre üzerindeki etkisini azaltmak için uygun politikaların uygulaması gerekmektedir. Bu nedenle, turizm bağlamında karbondioksit ( ) emisyonları, enerji tüketimi ve ekonomik büyüme arasındaki etkileşim hakkında daha fazla bilgi edinmek oldukça önemlidir. Çevre kirliliği ile gelir artışı arasındaki ilişki çevresel kuznets eğrisi (EKC) hipotezi ile ifade edilmektedir. Bu hipoteze göre çevre kirlilik düzeyi ile gelir düzeyi arasında ters U şeklinde bir ilişki bulunmaktadır. Çevre kirlilik düzeyi gelir düzeyi ile birlikte önce artmakta daha sonra gelir yükseldikçe çevreyi koruma isteği artarak kirlilik düzeyi azaltılmaya çalışılmaktadır. Bu çalışma, Türkiye için 1965-2019 dönemi yıllık verileri kullanılarak turizm kaynaklı EKC hipotezinin geçerliliğini sınamayı amaçlamaktadır. Çalışmada kullanılan değişkenlerin birim kök içerip içermedikleri ADF ve Enders ve Lee (2012) tarafından geliştirilen Fourier ADF birim kök testi kullanılarak sınanmıştır. Birim kök testi sonucuna göre ele alınan tüm değişkenler birinci farklarında durağan bulunmuştur. Ardından emisyonu, enerji tüketimi, ekonomik büyüme ve turizm geliri arasındaki eşbütünleşme ilişkisi RALS Engle-Granger eşbütünleşme testi kullanılarak incelenmiştir. Yapılan analiz sonucunda incelenen değişkenler arasında uzun dönemli bir denge ilişkisinin olduğu görülmüştür. Uzun dönem katsayıları ise CCR tahmin yöntemi ile elde edilmiştir. Analiz sonucunda, turizm kaynaklı EKC hipotezinin geçerli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Turizm gelirleri, enerji tüketimi, reel gayri safi yurtiçi hasıla ve emisyonları arasındaki ilişki göz önüne alındığında, Türkiye’nin sürdürülebilir turizme daha fazla önem vermesi gerektiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler: