Özet:

Türkiye’de 19. yüzyılda gelişen Batılılaşma politikalarıyla beraber filizlenen tartışmalardan biri de oryantalizm konusudur. Doğu’nun Batılı bir perspektiften değerlendirilmesine, özellikle Doğu dünyasının edebiyat, sanat, siyaset, kültür, din vb. birçok alanda kendi toplumuna Batılı bir bakış açısıyla bakmasına dayanan oryantalizm, süreç içerisinde öyle dallanır budaklanır ki aydınlar, sanatçılar, edebiyatçılar arasında bir suçlama ve eleştirme vesilesi haline gelir. Özellikle Batı dünyasında beğenilen, Doğulu sanatçıların, aydınların ya da yapıtların oryantalist bir söyleme angaje oldukları için ilgi gördüğü fikri, bir ön kabule dönüşür. Bu bağlamda Batı dünyasında ilgi gören sanat ürünleri çeşitli boyutlarıyla irdelenerek bu yapıtlardaki oryantalist unsurlar ifşa edilmeye çalışılır. Eleştirinin muhatabı konumundaki sanatçı, edebiyatçı ya da yazar ise hemen bir savunma mekanizmasına bürünür ve oryantalist olmadığını kanıtlamaya girişir. Böylece oryantalist olma/olmama durumu, Türkiyeli aydın, yazar, sanatçı için doğru yerde durmanın, iyi ve nitelikli, özgün ürün vermenin turnusol kâğıdı haline gelir. İşte tüm bu tartışmaların doğru anlaşılması, Batı dünyasının Doğu sanatına ve özellikle de edebiyatına nasıl baktığının tespit edilmesi için işinbaşına dönerek oryantalizminönemli kuramcılarından Edward Said’in Şarkiyatçılık, Batının Şark Anlayışları adlı kült yapıtında edebiyata dair değerlendirmelere bakmak elzem hale gelir.

Anahtar Kelimeler: