Abstract:

Tekâfül sigorta sektörünün sürekli gelişmesine rağmen, çok sayıda Müslüman topluluk üyesi, tekâfül sigorta şirketleriyle işlem yapmaktan hala kaçınmaktadır. Hatta çoğu, onlarla geleneksel sigorta şirketleri arasında herhangi bir fark görmemektedir. Bu nedenle tekâfül sigorta şirketleri ile geleneksel sigorta şirketleri arasındaki belirgin farklılıkları vurgulayan bir çalışma ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada tekâfül sigortacılığını geleneksel sigortadan ayıran en belirgin özelliklerin açıklanması, bununla birlikte tekâfül şirketlerini diğer geleneksel sigorta şirketlerinden ayıran iş esaslarına da açıklık getirilmesi amaçlanmaktadır. Araştırmacı, araştırmanın amacına ulaşmak için tümevarımsal ve tanımlayıcı yaklaşımı benimseyerek ilgili yazılardan öne çıkanları takip etmiş ve bunlardan tekâfül ve geleneksel sigortanın çalışma mekanizmalarını belirlemede yararlanmıştır. Ayrıca çalışma tekâfül ile geleneksel sigorta arasındaki en belirgin farkları tespit etmek için analitik yöntemi ve tümdengelim yöntemini kullanmıştır. Çalışmanın hedefini gerçekleştirmek için makale çeşitli konulara ayrılmıştır. Giriş kısmında araştırmanın hedefi, problemi ve sorularını tanımlayarak konunun genel çerçevesi ele alındı. İlk bölümde sözlük ve terim anlamıyla tekâfül sigortası kavramı, yasal olarak sigorta sözleşmesi kavramı, tekâfül sigorta sözleşmesinin özellikleri, tekâfül sigortasının şerî delilleri, tekâfül şirketleri ile geleneksel sigorta şirketlerinin ortaklık ve benzerlik yönleri ele alınmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde ise tekâfül sigortası ile geleneksel sigorta arasındaki en belirgin farklar, bunun sözleşme ve işlemlere etkisi ve taraflar arasındaki ilişkinin tekâfül sigortası sürecine uyarlanması ele alınmıştır. Daha sonra çalışma sonuçlar, öneriler ve kaynakça kısımlarıyla sonlandırılmıştır. Bu çalışma başlangıç olarak tekâfül sigortası ile geleneksel sigorta arasındaki ortaklık yönlerini göstermiştir ki bunun en önemlilerinden biri; şirketlerin ülkelerindeki şirketler kanunlarına ve buna bağlı yönetmelik ve talimatlara tabi olması gibi tekâfül ve geleneksel sigorta şirketleri, başta merkez bankası olmak üzere ülkedeki düzenleyici kurumlara müştereken tabidir. Kanuni ve şerî şartları farklılık gösterse de her iki kurum da sigorta işi yapmakta ve çeşitli sigorta ürünleri sunmaktadır. Anlaşmanın ortaklık yönlerinden bir diğeri, yöntemler ve şerî araçlar farklı olsa da yatırım çabasının geleneksel şirketlerde olduğu kadar tekâfül şirketlerinde de var olmasıdır. Ayrıca abonenin adı, intibakı, miktarı veya sürekliliğine bakılmaksızın sigorta primi ödediği bir sözleşme gerektirir. Aynı şekilde devletin vergi ve harçlarına tabidirler ve sigorta iadesine uymaları zorunludur. Bu çalışma, tekafül sigortası ile geleneksel sigortacılık arasındaki en önemli farkın, muâvaza akdi olan geleneksel sigortanın aksine tekâfül sigortası sözleşmesinin bir teberru akdi olduğunu açıklamıştır. Aynı zamanda hissedarlar ve aboneler arasındaki ilişkiyi uyarlamada farklılık gösterdiğini ifade etmiştir. Şöyle ki sigorta poliçesi satın alan şirketin geleneksel müşterisi ile ilişkisi tamamen ticari bir netleştirme ile sınırlıdır. Tekâfül şirketleriyle olan ilişki, mudârebe veya şirketin tüm teknik ve idari işlerini yürütmesi için ücret karşılığında vekalete dayanmaktadır. Temel farklılıklardan bir diğeri, tekâfül şirketleri şerî kurallara ve şerî hükümlere bağlıyken, geleneksel sigorta şirketlerinde, belirsizlik, cehalet, kumar ve yasak işlemlerin yer almasıdır. Sigorta kapsamlarının esasları ile ilgili farklılıklar da bulunmaktadır. Borçlardan veya faize dayalı senetlerden kaynaklanan faiz borçları için sigorta yapılamaz. Ayrıca tefecilik ve ahlaki ve ticari yolsuzluk kurumlarının tesislerinin sigortalanması da caiz değildir. Oysa çeşitli geleneksel sigorta şirketleri; şerî faktör ve ahlaki perspektife bakmaksızın temel amacı kâr elde etmek olan sigorta formları oluşturmada ustadır. Burada, farklı iş ve işleyiş mekanizmaları, şirketin çalışmalarında arabuluculuk, sigorta primleri, sözleşmelerde kârlılık, nakit rezervler ve çözüm ilkesi gibi teknik yönle ilgili farklılıklar bulunmaktadır. Aradaki farklardan biri de geleneksel şirketlerde hissedarlara ait olan sigorta fazlası, tekâfül sigorta şirketlerinde abonelere ve fonlarına geri dönmektedir. Tekâfül sigorta şirketleri, şirketin faaliyetlerini şer’î olarak denetlemek ve çalışmalarını gözlemlemek için bir şer’î denetim kuruluna sahip olmasıyla ayırt edilirken, geleneksel şirketler böyle bir yapı içermez.

Keywords: