Özet:

Mantıku’t-Tayr’ın manzum Türkçe tercümelerinden biri de 17. asırda Fedayî Mehmed Dede tarafından yapılmıştır. Aslen Antepli olan Fedayî Mehmed Dede, Mevlevi’dir ve uzun yıllar Trablusşam Mevlevihanesi’nde bulunmuştur. Tercümenin adı Mantık-ı Esrâr’dır. Bazı araştırmalarda “tam tercüme” olduğu ileri sürülen bu tercümede, eserin aslında bulunan 30 bölüm yer almamaktadır. Buna mukabil Fedayî, tercüme metne sadece bir yerde hikâye eklemiştir. Tercümenin, biri otograf nüsha olmak üzere, bugüne kadar sekiz yazma nüshası tespit edilmiştir. Ayrıca eser 1857 yılında taşbaskısı usulüyle tab’edilmiştir. Eserin yazma nüsharlarından ikisi otograf nüshadan ciddi manada ayrılmaktadır. Araştırmacılara faydalı olacağı mülahazasıyla bu çalışmada tercümenin ilk hâli olduğu düşünülen nüsha ile bu metinden çok uzaklaştığı görülen iki nüshanın muhtasar bir mukayesesi sunulacaktır. Bu çalışmada sözkonusu iki nüshanın biri olan ve iki varak haricinde eksiği bulunmayan Hüseyin Kocabaş Yazmaları’ndaki nüsha ile otograf nüsha arasındaki farklılıklar, eklemeler, çıkarmalar, mısra, ibare ve kelimelerde yapılan müdahaleler üzerinde durulacak ve eserdeki beyit çapındaki müdahalelerin tamamına yer verilecek, diğer müdahaleler ise mümkün olduğu kadarıyla örneklendirilmeye çalışılacaktır. Çalışmada ayrıca, Fedayî hayattayken yapılan bu müdahalelerin yapılış keyfiyeti ve çokluğu sebebiyle Mantık-ı Esrâr’ın Fedayî tarafından gözden geçirilerek tekrar yazılıp yazılmadığı sorusu gündeme getirilecektir.

Anahtar Kelimeler: