Özet:

Arap, Fars, Hind, Urdu ve Türk edebiyatlarında birçok örneği bulunan şehrengîzler daha çok tarih, sosyoloji ve yazıldıkları dönemlerin meslekleriyle ilgili bilgilere yer vermeleri bakımından önemlidir. Bu tür eserlere İran edebiyatında şehrâşûb, Türk edebiyatında şehrengîz adı verilir. Şehrengîzlerde en çok mesnevî nazım şekli tercih edilmekle birlikte konularına göre kaside, dörtlük (rubai) ve bent (terci-i bent, terkib-i bent)lerin de kullanıldığı tespit edilmektedir. Hevesnâme, Çengî-nâme, Defter-i Aşk, Hûbân-nâme, Zenân-nâme, Ta’rifât gibi eserlerde ele alınan konular şehrengîzlerle benzerlik gösterdiği için bu tür eserler şehrengîz üst başlığında değerlendirilir. Bunlar da dikkate alındığında şehrengîzlerin sayısı bugün itibarıyla 81’e ulaşır. Bu şehrengîzlerden biri de Cemâlî (ö. 991/1583)’nin Siroz/Serez Şehrengîzi’dir. Çalışmamızda Cemâlî’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiş mevcut şehrengîzlerin bir dökümü yapılmış, konu hakkında kısmî bir bibliyografya hazırlanmıştır. Ayrıca eserin edebî değeri üzerinde durulmuş, şekil ve muhteva özellikleri anlatılmış ve transkripsiyonlu metni okuyucunun dikkatine sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: