Özet:

Halide Edip Adıvar, erken Cumhuriyet dönemindeki toplumsal değişme ve modernleşme sorunsalını ele aldığı Tatarcık Roman’ında Batılılaşmanın getirdiği yabancılaşmayı konu etmektedir. Tatarcık romanı ilk olarak 1939 yılında Yedigün dergisinde yazı dizisi olarak yayınlanmış, 1968’den sonraki baskılarında ise sadeleştirilerek yayınlanmıştır. Bu çalışmada Tatarcık romanı, dönemin bireysel ve toplumsal değişme ile ilgili özellikleri çerçevesinde analiz edilmekte ve nitel bir değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. Bu amaçla, öncelikle Halide Edip Adıvar’ın yaşamı ve eserleri kısaca tanıtılmakta ve Tatarcık romanı genel hatlarıyla özetlenmektedir. Ardından da Tatarcık romanındaki sosyal/kültürel değişmenin izleri tartışma konusu edilmektedir. Roman, Cumhuriyet ile birlikte değişen değer ve değer yargılarını, yaşayış tarzlarını, maddi ve manevi kabulleri ve bunlara yöneltilen bakışları edebi bir üslupla harmanlayarak aktarmaktadır. Bu çalışmada da romandaki sosyal/kültürel değişmenin izleri modernleşme/batılılaşma ekseninde ele alınarak gözlemlenen değişim dinamikleri, dini değerler, eğitim, kadına bakış, alafranga kültür, kültürel yozlaşma vb. temaları ile tartışılmaktadır. Romanda, ayrıca toplumsal sorunların birer aktarıcısı/taşıyıcısı görevini gören karakterlerin, modernleşmeyi biçimsel olarak kabullenenler ve içselleştirenler olarak farklılaştıkları gözlenmiş ve karşılaşılan toplumsal sorunların kaynağında ise dönemin bir geçiş dönemi olmasından kaynaklandığı sonucuna varılmıştır. Tatarcık karakteri, dönemin kadınlarını doğrudan temsil etmiyor olsa da, yaşanılan değişim sürecinde adeta Doğu ve Batı’nın kültürel bir sentezi olarak somutlaşmaktadır ve bu bağlamda dönemin Batılılaşma idealinin kendisini temsil ettiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: