Abstract:

Klasik-neoklasik model ve bunların çağdaş yorumlarında ekonomi her zaman tam istihdam düzeyinde dengededir. A. Smith’in görünmez eli ve daha sonra J.B. Say tarafından geliştirilen Mahreçler Kanunu, kamu müdahalesi olmadığı sürece iktisadi krizlerin ortaya çıkmayacağını garanti etmektedir. Sistemin doğasından kaynaklı içsel faktörlere bağlı bir krizin gerçekleşmeyeceği ileri sürülmektedir. Bu yaklaşıma mikro açıklamalar getirilirken öncelikle iktisadi birimlerin rasyonel davrandıkları, sadece iktisadi amaçlarına yönelik en uygun kararları aldıkları varsayılır. Belirli kısıtlar altında faydanın maksimize edilmesini ifade eden rasyonel davranış, belirsizliğin söz konusu olmadığı ve gerekli bilgilerin mevcut olduğu koşullarda mümkündür. Karar alıcılar içinde bulundukları sosyal ortamdan izole edilmiş tek tip bireyleri ifade eden homo economicus olarak tanımlanmaktadır. Son dönemde özellikle davranışsal iktisat kapsamında yapılan çalışmalarda Ortodoks yaklaşımın homo economicus ile somutlaşan rasyonel davranış varsayımı tartışılmaya ve sorgulanmaya başlanmıştır. Başta G. Akerlof ve R. Shiller tarafından kaleme alınan bu çalışmalarda iktisadi olayları ve konjonktürel dalgalanmaları açıklayabilmek için rasyonel olmayan içgüdüsel ve psikolojik faktörlerin dikkate alınması gerektiği vurgulanmaktadır. Bu tartışmalar Genel Teori’de geliştirilen ve uzun süredir tartışılmayan animal spirits kavramını tekrar gündeme getirmiştir. Keynes’e göre serbest piyasa ekonomisinin kendiliğinden tam istihdam dengesine ulaşmasını sağlayacak içsel mekanizma söz konusu değildir. Aksine ekonomi eksik istihdam dengesinde dengeye gelme eğilimindedir. Bu sonuca yol açan en önemli faktör beklentilere bağlı gerçekleşen efektif talep yetersizliğidir. Geleceğin belirsiz olduğunu vurgulayan Keynes, özellikle uzun dönemli yatırım kararlarının nasıl alındığını animal spirits kavramı ile açıklamaktadır. Belirsizlik sebebiyle rasyonel hesaplamaların yapılamadığı bir ortamda animal spirits eylemliliğin esas kaynağıdır. Keynes’in analizinde efektif talep yetersizliği ve konjonktürel dalgalanmalar animal spirits kavramı ile açıklanmaktadır.

Keywords: