Abstract:

Bu çalışmada, ilkokul ve ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki dinleme/izleme metinleri ve etkinliklerinin tür ve kazanımlara uygunluğunun incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma materyalini, 2022-2023 eğitim-öğretim yılında ilkokul ve ortaokul düzeyinde Türkçe ders kitabı olarak okutulan 15 kitap ve bu kitaplarda yer alan 112 dinleme/izleme metni ile birlikte bu metinlerin altında yer alan etkinlikler oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri, nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman incelemesi yöntemi ile elde edilmiştir. Metinler ve etkinlikler, araştırmacılar tarafından dinlenmiş/izlenmiş, tür ve kazanımlara uygunluğu belirlenmiştir. Elde edilen veriler doküman analizi ile çözümlenmiş, tablolaştırılmış ve değerlendirilmiştir. Çalışma sonucunda, ilkokul Türkçe ders kitaplarında dinleme/izleme metni olarak en çok hikâye edici metin biçimine, ortaokul Türkçe ders kitaplarında ise en çok bilgilendirici metin biçimine yer verildiği görülmüştür. Bunun yanında, metin türlerinin dağılımında dalgalanmalar ve dengesizlikler olduğu belirlenmiştir. İlkokul ve ortaokul Türkçe ders kitaplarının, kazanımları öğrenciye yansıtmada yetersiz kaldığı tespit edilmiştir. Program’da izleme metinlerine (film, çizgi film, belgesel, kısa film vb.) yönelik tür bilgisi bulunmaması da bir eksiklik olarak görülmüştür. Bu sonuçlardan hareketle, dinleme/izleme etkinliklerinde yer alacak metin ve tür seçiminin, sadece ders kitabı hazırlayan yazar/yazarların inisiyatifine bırakılmaması, bunun yerine alanda uzman olan kişilerin görüşleri neticesinde metin seçimlerinin yapılması ve bu konuda bilimsel önerilerin dikkate alınması, metin türleri belirlenirken sadece okuma ve dinleme metinlerinin türü değil, izleme metinlerinin de türünün belirlenmesi (film, çizgi film, belgesel, kısa film vb.), dinlenecek ve izlenecek türlerin sınıf seviyesine uygunluğunun gözetilmesi önerilerine yer verilmiştir.

Keywords: