Abstract:

İnsanlık tarihinin şekillenmesinde devletlerin siyasi, sosyal, sağlık, ekonomik, idari ve askeri yönetim kararları etkili olmuştur. Bunlara ek olarak doğal afetler, coğrafik koşullar, modern teknoloji gibi tali nedenler de insanlığı etkileyerek bir dizi zincirleme olaya sebebiyet vermiştir. Çalışmamızın amacı olan savaş ve kitlesel göçler ise; insanlık tarihini ve toplumları bir dizi zincirleme olaylarla; sosyo-kültürel, ekonomik, hukuki, devletlerin yönetim biçimleri ve toplum(halk) sağlığı gibi alanları derinden etkilemiş ve değiştirmiştir. Bu çalışmada, insanlık tarihi boyunca toplum sağlığını etkileyen salgın hastalıkları, savaş ve göçler bağlamında neden-sonuç ilişkisi incelenecektir. Bu doğrultuda savaş ve göçlerin toplum sağlığına etkileri incelenirken; salgın hastalıkların (pandemi) meydana gelmesinde, savaş ve göç ortamlarının bulaşıcı hastalıklar üzerinde bir rezervuar(konak) olduğu görülmüştür. Buna ilaveten salgın hastalıklara neden olan enfeksiyon hastalıklarının; uluslararası ticaret, hava ve deniz yolu ulaşımı, kontrolsüz yaşam, göç kampları gibi kontamine su kullanımı yapılan yerler, yetersiz ekipmanlarla yapılan tarım ve hayvancılık çalışmaları, adli suç örgütlerinin küresel çaplı faaliyetlerinin büyük etkisi olduğu -özellikle COVİD19 süreci boyunca- ortaya çıkmıştır. Salgınların, toplumları ve insanlık tarihini büyük ölçüde etkilemesine ilaveten savaş ve göçler gibi yapay etkiler ile de küresel alana yayılmaları daha hızlı ve kolay bir hale gelmektedir. Bu duruma örnek gösterebilmek amacıyla tarihe genel bir özetle bakılırsa; haçlı ordularının sıtma, anzak askerlerinin sıtma ve şark çıbanı, Napolyon ordularının tifo ve dizanteri, Amerikalıların kolera, veba ve AIDS, Osmanlı’nın veba ve verem, Orta doğu’nun çocuk felci ve cüzzam, Asya’nın çiçek ve frengi, Çin ve Afrika’nın cüzzam ve çiçek harici tüm enfeksiyon hastalıkları ile mücadelesi, bu toplumların tarihlerinde bir kırılma noktası haline gelmesine sebebiyet vermiştir. Günümüzde de halen devam eden 2019 yılı başlangıçlı Coronavirüs salgını, tarihteki bu kırılma noktalarına örnek olarak görülmekte; yukarıda belirtilen salgınlardan farklı olarak hemen hemen tüm kıtaları etkilediğine tanık olunmuştur. Sonuç olarak; tarih boyunca meydana gelen savaş ve göçlerin, bulaşıcı hastalıkların artmasında ve salgın boyutuna geçmesinde büyük bir etken olduğu sonucuna varılmıştır.

Keywords: