Özet:

Vatan duygusu insanlık tarihi kadar eskidir. Ancak vatan fikri Tanzimat sonrası Türk şiirinde Nâmık Kemal’le bugünkü anlamıyla kullanılmaya başlamıştır. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e kadar olan dönemde girdiği savaşlarla toprak kaybeden, sürekli müdafaa eden, eldekini korumaya çalışan, anavatana çekilmek zorunda kalan, hatta orasını bile kaybetme aşamasına gelen bir devletin şairlerinin yoğun bir şekilde milleti gayrete getirecek, onları mücadeleye çağıracak vatan temini işle- yen şiirler yazdığını görüyoruz. Kurtuluş Savaşı sonunda artık bağımsızlık elde edilmiş, Türkiye Cumhuriyeti ku- rulmuş, yeni bir ruhla Anadolu ve ülkenin kalkınması ön plana çıkarılmıştır. Bu atmosfer içinde 1923-1940 arası dönemde, kazanılan zaferlerin ve Mustafa Kemal Atatürk’ün büyüklüğünü, yüz yıllardır ihmal edilen Anadolu’nun güzelliğini ve Anadolu insanının çalışkanlığını anlatan romantik bir bakış açısıyla vatanın tem veya alt motif olarak kullanıldığı şiirler yazılmıştır. Aynı devirde Marksizmi ve milliyetçiliği idealizm olarak kabul ederek vatan temini işleyen şiirlerin yanında vatanı mistik bir bakış açısıyla ele alan şiirler de görülmektedir. 1940’lı yıllardan sonra ülkemizde pek çok açıdan dönüm noktası sayılabilecek önemli değişme ve gelişmeler meydana gelmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin çok partili sisteme geçmesi, İkinci Dünya Savaşı’nın bitmesi ve soğuk savaş dönemine girilmesi, Nato’ya ve Birleşmiş Milletler’e üye olmakla Türkiye’nin Batı’ya açılması, dolayısıyla da Batı’yı emperyalist olarak gören ve komünizmi alternatif olarak göstererek özgürlük isteyen gruplarla bu ideolojiye karşı çıkan milliyetçi, muhafazakâr grupların mücadelesi, Sovyetler Birliği’nin çökmesi sonucunda dünyanın ve ülkemizin artık yeni bir sürece girmesi gibi gelişme ve değişmeler doğal olarak şiirde yankısını bulmuş ve bu dönemde vatan, tem veya alt motif olarak şiirlerde bazen romantik bazen de realist bir bakış açısıyla işlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: