Özet:

Çağımızda insanlık için tehdit boyutuna ulaşan çevresel sorunlar ve iklim krizlerinin çözümü amacıyla tüm dünyada birtakım adımlar atılmaktadır. Fen bilimleri alanında çalışmalar yapılmakta çözüm önerileri sunulmakta ve tedbirler alınmaktadır. Dünya ülkeleri de bu yönde önemli adımlar atmaktadır. Sosyal bilimler alanında ise bu anlayışın bir bilinç olarak yerleşmesini sağlayan çalışmalar son yıllarda önem kazanmıştır. Ekoeleştirel bir anlayışla yaklaşıldığında edebiyat ürünlerinin hemen hepsinde ekolojik ögeleri bulmak mümkündür. Kimi ürünlerde bu ögeler bilinçli olarak bir çevre kaygısıyla işlenmese de bu kaygıyla eserlerini üreten sanatçıların varlığı bilinmektedir. Âşık edebiyatı temsilcileri bireysel ve toplumsal konuları işleyen, doğanın tasvirini yapan, doğa üzerinden duygularını dile getiren ve doğa üzerinden benzetmeler yaparak üslûbunu da şekillendirebilen sanatçılardır. Aynı zamanda insanlığı ilgilendiren çevre sorunlarını da öğüt veren veya eleştiren bir tarzla işleyebilirler. Develili Âşık Ali Çatak, şiirlerinde doğaya iki şekilde de yer veren bir gelenek temsilcisidir. Bu çalışmada Develili Âşık Ali Çatak’ın biyografisinden ve şiirlerinden yola çıkarak çevreci bir âşık olduğu düşüncesi ortaya konulacaktır. Çatak’ı ekoeleştirinin beslendiği görüşlerden olan toplumsal ekoeleştiri çerçevesinde değerlendirmek mümkündür. Bu görüş çerçevesinde âşığın şiirleri üzerinde bir inceleme yapılmış ve değerlendirmelerde bulunulmuştur. İnceleme sonucunda Develili Âşık Ali Çatak’ın çevreye olan duyarlılığı yüksek bir gelenek temsilcisi olduğu anlaşılmaktadır. Bu da âşığın gelenek içindeki yerini belirlemede önemli bir bilgidir. Çalışmanın âşık edebiyatı alanına, eko eleştiri-edebiyat araştırmalarına ve nihayetinde çevre bilincinin aşılanması yolunda yapılan çalışmalara bir katkı sağlaması amaçlanmıştır. Çevreye duyarlı başka âşıkların da ekoeleştirel yaklaşımla incelenerek çevre sorunlarına ve iklim krizine edebî yönden çözüm önerileri ve katkılar sunulabilir.

Anahtar Kelimeler: