Özet:

Batı Avrupa’da, Aydınlanma Çağı, Sanayi İnkılabı ve Fransız İhtilali gibi devrimsel fikri hareketlerin akabinde gelişen modernleşme harekâtı, Türk toplumunda Tanzimat Fermanı ile başlamış ve Cumhuriyet Türkiye’sinde gelişimini devam ettirmiştir. 19. yüzyıl ile birlikte özellikle eskiden yeniye geçiş süreci olarak tanımlanan ve literatürde kavram olarak da yerini almaya başlayan modernizmle birlikte yazarlar içinde bulundukları ve kendilerini de kapsayan bu dönüşümün eleştirisini yaparken edebi anlatıyı modernleştirmişlerdir. Günümüze kadar uzanan modernleşme tartışmaları, Türk edebiyatında özellikle Ahmet Hamdi Tanpınar’ın eserlerinde önemli bir yer edinmektedir. Türk edebiyatının önemli değerlerinden biri olan Tanpınar aracılığıyla Türk ulusunun modernizme adapte olma sürecinin önemli bir kesitine tanık olunmaktadır. Almanca yazan yazarlar arasında yer alan Avusturyalı Thomas Bernhard eserlerini Batı Avrupa’nın savaşın etkisini henüz üstünden atmak üzere olduğu bir dönemde kaleme almış ve Tanpınar gibi bireyden topluma uzanan yenilenme sürecine eserlerinde eleştirel bir yaklaşımla yer vermiştir. Karşılaştırmalı edebiyat biliminin yöntemlerine dayalı kaleme aldığımız bu çalışmada, modernizm, Tanpınar ve Bernhard’ın bakış açısı üzerinden analiz edilmiş, benzerlikler ve farklılıklar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Her iki yazarın da edebi kurguları ve düşüncelerini aktardıkları diğer metin türleriyle 20. yüzyılın modernleşmesinin bir nevi edebi eleştirisini yapmış oldukları başlıca bulgularımız arasındadır. Bu tespitten yola çıkarak birbirinden farklı dillerde yazan ve doğu-batı ekseninde düşünen iki farklı kültüre mensup yazarın modernleşme olgusu karşısındaki duruşları karşılaştırılarak eserlerinin anlaşılmasına bir katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: