Özet:

Hassa yöresinin Kafkasya, Doğu Anadolu ve Avrupa’yı birbirine bağlayan yol güzergâhları üzerindeki konumuyla Gavurdağları, Çukurova ve Kuzey Suriye arasında oluşturduğu set Hassa’nın kuzey ve güneyindeki geçitlerle aşılmıştır. Maraş’tan başlayarak İslahiye-Kırıkhan-Antakya’dan Halep’e ulaşan yol güzergâhı bu bölgeden geçmektedir. Hatay-Maraş çöküntü hendeği olarak da tanımlanan bölge, Maraş’tan Amik Ovası’na kadar bereketli topraklardan oluşan bir alan olmasıyla dikkat çekmiş ve çeşitli Türk aşiretlerine ev sahipliği yapmıştır. Yörede, Abbasi hâkimiyetine ve 1065’den başlayan Anadolu akınlarına kadar izlenebilen Türk varlığı, 13. yüzyıldan itibaren kesintisiz hale gelmiştir. Yöreden ticari ve askeri nedenlerle geçen, konan, göçen ve iskân edilen Türk boylarından günümüze ulaşabilen sınırlı, maddi kültür varlıkları arasında mezar taşları önemli bir yer tutmaktadır. 2019 yılında, Hassa İlçesi sınırlarında gerçekleştirilen yüzey araştırmasında, 10 adet mezarlıkta, bölgede varlık gösteren çeşitli Türk boylarına ait olduğu anlaşılan birçok damga, ideogram vb. işaretler tespit edilmiştir. Bunlar, çeşitlemeleri ile birlikte 7 , 2 , 3 , 3 , 1 , 1 , 1 , 1 , 3 , 2 , 1 , 1 , 1 olmak üzere 27 işaret ve 7 adet الله yazısından ibarettir. Altaylar, Kazakistan, Azerbaycan, Kırım ve Kafkasya’da, İtil–Ural boylarından Doğu Avrupa’ya kadar olan bölgelerde ve Anadolu’nun birçok yöresinde karşımıza çıkan benzer işaretler, karşılaştırmalı tablolarla sunulmuştur. Makalede, 2019 yılında Hassa’da tespit edilen mezarlık ve mezar taşlarının genel karakteri ile damga vb. işaretlerin nitelikleri tanımlanmış ve Avrasya coğrafyasında yayılan benzerleri ile karşılaştırması yapılmıştır. Bu çalışma ile Türk kültür ve sanatının bölgedeki yansımalarını ortaya koymak, Türk boylarının bölgedeki ve Anadolu’daki dağılımı ve hareketliliğini aydınlatmada katkı sağlamak, yeni araştırmalara ışık tutmak hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler: