Özet:

Hezliyat türü Dünya edebiyatının yanı sıra Doğu edebiyatında ve İslam âleminde tarihî süreç içinde önemli bir tür olarak karşımıza çıkmaktadır. Hezliyyât kelimesi şaka, mizâh manasında Arapça hezl kökünden türemiştir. Hezliyyât ciddi mevzuların mizahî bir üslûpla ele alındığı bir türdür. Arap, Fars ve Türk edebiyatında bu türde kaleme alınmış birçok eser vardır. Bu eserlerin ortaya konması hem türün gelişimini tespit etmek hem de düşünce ve estetik etkilenmeler açısından önemlidir. Bu eserlerden biri de İbn Zeydûn’un er-Risâletü’l-Hezliyye risâlesidir. İbn Zeydûn, er-Risâletü’l-Hezliyye risâlesini Vezir Âmir b. İbn Abdûs’a hitaben sevgilisi Vellâde’nin ağzından alaycı bir dille kaleme almıştır. Memlükler döneminin önemli âlim ve ediplerinden olan İbn Nübâte el-Mısrî, Endülüs edebiyatına küçük yaşlarda ilgi duymaya başlamış ve Endülüs edebiyatıyla ilgili ürünler ortaya koymuştur. Şerhu’l-‘uyûn isimli eserinde İbn Nübâte, Endülüslü şair İbn Zeydûn’un yazdığı hezliyyât türü risâleyi şerh etmiştir. Karahalil-zâde diye anılan Mehmed Said Efendi, İbn Zeydûn’un risâlesini İbn Nübâte el-Mısrî’nin yaptığı şerhin tercümesi olan Terceme-i Şerhu’l-‘Uyûn Fî Şerh-i Risâle-i İbn Zeydûn’u Türkçeye tercüme etmiştir. Bu çalışmada Terceme-i Şerhu’l-‘Uyûn Fî Şerh-i Risâle-i İbn Zeydûn adlı eserin tanıtımı yapılmış, eser, tür muhteva ve dil açısından incelenmiştir. Eserde Klâsik Türk edebiyatındaki şerh geleneği ve hezlden bahsedildikten sonra sonra İbn Zeydûn’un, İbn Nübâte’nin ve Mehmed Said Efendi’nin hayatına yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: