Abstract:

İnsanların çevresel etkilerden korunma ihtiyaçlarını karşılamak için birçok hammaddeye ihtiyaç duyulmaktadır. Bu amaçla insanların dünyadan kazanımları, yetiştirdikleri ürünler ve yerkabuğundan kazarak, madencilik yaparak elde ettikleridir. Farklı amaçlar için yerkabuğunda madencilik veya yerleşim amaçlı kazı yapılması düşünüldüğünde, birbirinden çok farklı tasarım parametreleriyle karşılaşılır. Yeraltındaki boşluklarda yaşama amacı ön plandaysa, bu konunun üzerinde düşünülmesi gereken kendisine özgü şartları olacaktır. Mağaralar, terkedilmiş yeraltı maden ocakları ve sivil kullanım amacıyla açılan özel yeraltı boşlukları inşaat mühendisliği kapsamında sivil kullanım için değerlendirilebilir. Kayaçlar, kaya kütleleri içinde farklı amaçlar için kazılarak açılan boşlukları çevreleyen kendi özelliklerinin yanında, açılan yeraltı kazılarından dolayı farklı etkileşimlere maruz kalacaklardır. Bu nedenle, yeraltında farklı amaçlar için boşluk tasarımı yapacak olan mühendisler ve tasarımcılar, ilgili şartları değerlendirmek için kendilerinin yaratıcı düşünme dâhil, tasarım kabiliyetlerini geliştirmek zorundadır. Tasarımcıların orijinal düşünme kapasitelerini geliştirmek için ilk önce düşünülen, üzerinde yoğunlaşılan konu, yaratıcılık ve sanat olmaktadır. Mühendislikte karşılaşılan belirsizlik içeren veriler ve şartlar, mühendisleri farklı amaçlar için riskleri kabul ederek çözümler üretmeye zorlamaktadır. Kayaçlar içinde veya üzerinde geleceğe yönelik yaşanacak boşlukların (mekânların) tasarımı, yaratıcı düşüncelere sahip çalışanlara, mühendislere, bilim insanlarına, mimarlara, sanatçılara, tasarımcılara vb. ihtiyaç duymaktadır. Aslında, yeraltı şehirlerinin kazısı ve kullanım bilgileri mağaralar, tüneller ve farklı amaçlar için açılan yeraltı madenlerinden elde edilen bilgiler ve deneyimler bunları kullanarak kendi değerlendirmelerini, analizini yapacak olan yaratıcı tasarımcıların kullanımındadır. Bu bilgi ve tecrübelerin, kaya ve zemin mühendisliği bilgileriyle birleştirilerek değerlendirilmesi, yeraltı boşlukları düşünüldüğünde mühendislik açısından kullanımlı ve verimli tasarımların ortaya çıkmasını sağlayacaktır. Tasarımcıların hayal güçlerini ve orijinal düşünme yeteneklerini genişletme konusunda sanat ve sanat eğitimi önemli bir rol oynamaktadır. Sanatın ve sanat eğitiminin mühendislik yaratıcılığını geliştirme konusundaki katkısı değerlendirilerek bunun önemi vurgulanmıştır.

Keywords: