Özet:

“Türk Devleti” diye isimlendirilen Memlükler Devleti, günümüze ulaşan çok sayıdaki ansiklopedik çapta edebî, tarihî, dinî ve biyografik eserleriyle dikkat çekmektedir. Bu durum söz konusu dönemin büyük bir ilmî hareketliliğe sahne olduğunu göstermektedir. Mısır'da Memlükler devrinde görülen ilmî uyanışı, Abbâsî hilafetinin Mısır'da yeniden ihyasına bağlayanlar olduğu gibi, bunu Moğol istilası neticesinde diğer İslam ülkelerinden pek çok âlimin Mısır'a göç etmesi ile ilişkili görenler de vardır. Esasen bu olguyu Memlük sultan ve emîrlerinin ilme ve ilim adamlarına vermiş oldukları değerle izah etmek de mümkündür. Neden her ne olursa olsun İslâmî ilimlerin her branşında yetişen âlimler, telif edilen eserler, kurulan darülhadis ve medreseler, yetiştirilen talebeler bu dönemdeki ilmî hayata şahitlik etmektedir. Bu dönemde erkeklerin yanında kadınlar da ilmî hayatta etkin rol oynamışlardır. Hadis ilmi başta olmak üzere kadınlar, evlerde, bahçe ve camilerde düzenledikleri ilim meclislerinde pek çok ders okutmuşlardır. Memlükler döneminde kadınların sosyal hayata katılımlarında Türk kültürünün izleri açıkça görülebilir. Nitekim söz konusu dönemin toplumsal yapısında kadınların sosyal statülerini görmek için onlara verilen lakaplara göz atmak yeterli olacaktır. Memlük yöneticilerinin hanımlarına büyük bir değer verdiği ve aslen kendilerine mahsus bir şeref unvanı olan “havend (hond)” lakabını onlar için de kullandıkları bilinmektedir. Gerçi birkaç istisna dışında bu dönemde kadınlar siyasî alanda pek fazla ön plana çıkmamışlardır. Bununla birlikte onların özellikle ilmî, içtimaî, mimarî vb. alanlarda etkin bir rol oynadıkları söylenebilir.

Anahtar Kelimeler: