Özet:

Adbilim, genellikle her dilde özel ad olarak kabul edilen ögeler üzerinde duran ve bu özel adları köken bilgisi, tarihsel gelişim, dil ve kültür açısından inceleyen bilim dalıdır. Adbilimin bir alt dalı olan “toponimi” ise, yerleşme merkezleri ya da yeryüzündeki herhangi bir fiziki özelliğe verilen adları anlam, oluşum, köken ve dağılış açısından ele alınmasıdır. Yer/yerleşme adları sadece belirli mevkileri ifade eden birer isim olmaktan öte tarih, arkeoloji, folklor, coğrafya, jeoloji, botanik, antropoloji, sosyoloji ve benzer diğer bilimlerin de ilgi alanına girmektedir. Toponimi temelde bir adı konu almasından dolayı dilbilimin, taşıdığı tarihi birikim sebebiyle tarihin, doğal ve beşeri ortamın izlerini taşıması sebebiyle de coğrafyanın araştırma alanı içine dâhil edilmektedir. Dünyada 19. yüzyılda ortaya çıkan toponimi çalışmaları Türkiye’de Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren kendini göstermeye başlamıştır. O zamandan bu yana hem yurt dışında hem de ülkemizde yapılan çalışmalara bakıldığında semantik açıdan toponimlerin çeşitli şekillerde sınıflandırıldığı görülür. Yapılan tasnifler incelendiğinde çalışmaların bir kısmında bazı eksiklikler olduğu dikkati çeker. Bu noktadan hareketle, elinizdeki çalışmada hem yurt dışında hem de Türkiye’de yapılan tasnif çalışmaları titiz bir eleştiri süzgecinden geçirilerek değerlendirilmeye çalışılmıştır. Toponimi çalışmalarının yurt dışında daha erken dönemlerde başladıkları dolayısıyla bu alanda daha önde olduklarını dikkate alarak çeşitli değerlendirmeler yapılmış ve özellikle son dönemde yapılan tasniflerden yola çıkarak Türkiye toponimisi için bir tasnif denemesi ileri sürülmüştür.

Anahtar Kelimeler: