Özet:

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Meksika arasındaki Pasifik Okyanusu’nda orkinos balıkçılığına ilişkin uyuşmazlıklar, 90’lı yılların başında başlayıp 2019 yılında nihayete ermiş ve uzunca bir süreye yayılarak uluslararası hukuk gündemine etki eden bir mesele olarak ön plana çıkmıştır. Uyuşmazlıkların ilk ayağını ABD’nin Meksika’ya uyguladığı ticari kısıtlamalar oluşturur. Meksika’nın 1947 tarihli Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT 1947) çerçevesince 1991 yılındaki şikâyeti ile oluşturulan Panel, Meksika’yı haklı bulmuştur. Akabinde tarafların bir anlaşma çerçevesinde uzlaşmaları ile anlaşmazlıklar bir süre için sonlanmış gözükse de ABD’de Federal Mahkeme kararı ile Meksika menşeli orkinoslar için yeni yasaklar uygulanmaya başlanınca mesele 2008 yılında tekrar gün yüzüne çıkmıştır. Bu dönemde Dünya Ticaret Örgütü’nün (DTÖ) kurulmuş olması ve Ticarette Teknik Engeller Anlaşması’nın (TTE) kabulü, uyuşmazlığın boyutunu değiştirmiştir. Uyuşmazlığın uzun zaman alan çözüm aşamaları, 2019 yılında sonlanmış ve nihayetinde karar ABD lehine sonuçlanmıştır. Gerek GATT döneminde gerek DTÖ dönemindeki uyuşmazlıklar, sonuçları olduğu kadar çözüm aşamaları ile de önem arz etmektedir. Süreç esnasında uyuşmazlıkların çözümünde değişen usullere tanıklık edilmiş ve iki dönemin uygulama farklılıkları gözlemlenebilmiştir. Bu açıdan mesele, GATT ile DTÖ’nün uyuşmazlık çözüm yollarının karşılaştırılmasını sağlamaktadır. Uyuşmazlıkların kayda değer bir özelliği, ticaretin devamlılığı ve çevrenin korunması ikilemini uluslararası hukuk merkezinde değerlendirme ve zamanla değişen yaklaşımları ele alma imkânı tanımasıdır. Bunların yanında ABD’nin yunusları koruyucu iç hukuk düzenlemelerine diğer devletlerin uymasını beklemesi meseleyi uluslararası hukuk açısından ele almaya değer kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: